Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na nowych zasadach. O zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Od 4 września 2018 r. w polskim porządku prawnym obowiązują nowe przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[i], które w istotny sposób zmieniają dotychczasowe rozwiązania przewidziane dla czynu nieuczciwej konkurencji dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa. Są to zmiany, które mają niebagatelne znaczenie zarówno dla wszystkich przedsiębiorców, ale też dla ich pracowników lub osób związanych z przedsiębiorcą na podstawie innego stosunku prawnego. Z jednej strony wspomniane zmiany są korzystne dla przedsiębiorców, z drugiej zaś wymagają podejmowania przez nich działań z zachowaniem należytej staranności. Modyfikacja zasad ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa polega na wprowadzeniu jej nowej definicji, określeniu czynu nieuczciwej konkurencji związanego z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa, dodaniu kolejnych środków prawnych, z których mogą skorzystać poszkodowani przedsiębiorcy w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na ujawnieniu, wykorzystaniu lub pozyskaniu cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, zmianie przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń oraz przepisów regulujących odpowiedzialność karną.

Minimalny poziom ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i zasady wdrożenia dyrektywy

Najnowsza nowelizacja ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji była podyktowana koniecznością przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem[ii]. Dyrektywa ta obowiązuje od dnia 5 lipca 2016 r., chociaż prace nad jej treścią trwały już przynajmniej od 2013 r., kiedy to Komisja Europejska przedstawiła propozycję nowych przepisów odnoszących się do ochrony know-how oraz tajemnic handlowych[iii].

Zgodnie z art. 19 ust. 1 dyrektywy państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny wdrożyć rozwiązania wynikające z tego unijnego aktu prawnego do przepisów prawa krajowego do dnia 9 czerwca 2018 r. W Polsce ustawa nowelizująca, czyli ustawa o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz niektórych innych ustaw z dnia 5 lipca 2018 r.[iv], weszła w życie w dniu 4 września 2018 r., a projekt wpłynął do Sejmu w dniu 11 maja 2018 r.[v]  Jak wynika z zasady określonej w art. 1 ust. 1 zd. 2 dyrektywy, państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą przyjąć dalej idącą ochronę przed bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem lub ujawnianiem tajemnic przedsiębiorstwa, niż ochrona wymagana w tej dyrektywie, pod warunkiem zapewnienia zgodności z szeregiem przepisów dyrektywy –  z art. 3, 5, 6, art. 7 ust. 1, art. 8, art. 9 ust. 1 akapit drugi, art. 9 ust. 3 i 4, art. 10 ust. 2, art. 11, 13 oraz art. 15 ust. 3. Nowelizacja ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dotycząca ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa przewiduje, że nowe przepisy są stosowane do oceny stanów faktycznych, które zaistniały po wejściu w życie ustawy zmieniającej (art. 15 ust. 1 tej ustawy)[vi].

Dyrektywa nr 2016/943 przewiduje przede wszystkim wprowadzenie ujednoliconej definicji tajemnicy przedsiębiorstwa oraz przepisów dotyczących ochrony przed nieuprawnionym pozyskaniem tajemnicy przedsiębiorstwa przez inne osoby. Jak wynika bowiem z motywu 8 dyrektywy „Różnice między państwami członkowskimi pod względem ochrony prawnej tajemnic przedsiębiorstwa oznaczają, że tajemnice przedsiębiorstwa nie są objęte ochroną w równoważnym stopniu w całej Unii, co prowadzi do rozdrobnienia rynku wewnętrznego w tej dziedzinie i do osłabienia ogólnego efektu odstraszającego, jaki powinny mieć odnośne przepisy.”. Dlatego też jak określono w motywie 14 dyrektywy „Należy przyjąć jednolitą definicję tajemnicy przedsiębiorstwa bez ograniczania zakresu ochrony przed przywłaszczeniem. Taka definicja powinna zatem być sformułowana w sposób uwzględniający know-how, informacje handlowe i informacje techniczne w przypadkach, w których istnieje zarówno uzasadniony interes w utrzymaniu poufności, jak i uzasadnione oczekiwanie, że taka poufność zostanie zachowana.”. Dyrektywa nr 2016/943 określa w swojej treści także definicję posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, sprawcy naruszenia oraz towarów[vii] stanowiących naruszenie, jak również przepisy dotyczące pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnic przedsiębiorstwa oraz określające środki ogólne, procedury i środki prawne.

Należy jeszcze zwrócić uwagę na fakt, iż pomimo tego że wskazana dyrektywa nie powinna wpływać na stosowanie odpowiednich przepisów prawnych w innych dziedzinach, w tym praw własności intelektualnej oraz prawa zobowiązań, to jednak dyrektywa zachowuje pierwszeństwo jako lex specialis przed dyrektywą 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej[viii], gdy zakres stosowania tej dyrektywy pokrywa się z dyrektywą nr 2016/943. Wynika to z motywu 39 dyrektywy nr 2016/943.

Ogólne zasady ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa (a stricte – ochrony informacji nieujawnionej) przed jej bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem lub ujawnianiem przez osoby trzecie zostały ujęte wcześniej w Porozumieniu w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej[ix], którego treścią są związane zarówno państwa członkowskie, jak i Unia Europejska[x].

W art. 39 Porozumienia TRIPS przyjęto, iż informacjami nieujawnionymi są informacje, które:

„a) są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zespole ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które normalnie zajmują się tym rodzajem informacji;

b) mają wartość handlową dlatego, że są poufne; i

c) poddane zostały przez osobę, pod której legalną kontrolą informacje te pozostają rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich poufności.”

Jak wskazano w motywach przyjęcia dyrektywy, pomimo obowiązującego art. 39 Porozumienia TRIPS, istniały liczne rozbieżności w przepisach unijnych obowiązujących w poszczególnych krajach członkowskich, dlatego zdecydowano o wprowadzeniu nowych rozwiązań, które następnie zostały przyjęte przez państwa członkowskie Unii Europejskiej[xi].

Dostosowanie definicji tajemnicy przedsiębiorstwa w polskiej ustawie

Nowelizacja ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w ślad za dyrektywą unijną, spowodowała m.in. wprowadzenie dookreślenia, jakie informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. W miejsce starej definicji zawartej w uprzednio obowiązującym art. 11 ust. 4 ustawy w obecnym art. 11 ust. 2 ustawy przyjęto, iż pod pojęciem tajemnicy przedsiębiorstwa rozumie się „informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.”[xii].

Należy zwrócić uwagę, że aby można było stwierdzić, iż mamy do czynienia z tajemnicą przedsiębiorstwa, to wszystkie przesłanki określone w art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji muszą być spełnione w całości, a to od przedsiębiorcy aktualnie oczekuje się zachowania należytej staranności przy podejmowaniu działań w celu utrzymania w poufności informacji. Oznacza to, iż nie jest już wystarczające jedynie podjęcie niezbędnych działań przez przedsiębiorcę. Brak spełnienia którejkolwiek z przesłanek określonych w art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji powoduje, że informacja nie może zostać objęta zakresem tajemnicy przedsiębiorstwa i korzystać ze środków ochrony, jakie daje ustawa.

Modyfikacja opisu czynu nieuczciwej konkurencji

Określenie czynu nieuczciwej konkurencji w art. 11 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma obecnie nową postać – takim czynem jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Ustawa w dalszych przepisach art. 11 precyzuje, kiedy zachodzi czyn nieuczciwej konkurencji polegający na wskazanych trzech postaciach, a także kiedy ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji.

Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, zgodnie z treścią art. 11 ust. 3 ustawy, będzie traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności, gdy następować będzie bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynikać będzie z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści.

Z kolei wykorzystywanie lub ujawnienie informacji, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa uznane zostanie jako czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności, gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji. Określenie to zawarte zostało w art. 11 ust. 4 ustawy
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Niezwykle istotną modyfikacją zasad ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa jest to, iż ustawa nie przewiduje już stricte granicy czasowej dla zakazu ujawniania, przekazywania i wykorzystywania (w rozumieniu poprzednio obowiązujących przepisów ustawy) tajemnicy przedsiębiorstwa przez pracowników przedsiębiorstwa – jeszcze do czasu wejścia w życie nowelizacji ustawy był to okres co do zasady 3 lat od chwili ustania stosunku pracy, o ile umowa nie stanowiła inaczej lub stan tajemnicy nie ustał. Obecnie ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji takiego ograniczenia nie zawiera.

Działania zgodne z prawem

Czynem nieuczciwej konkurencji polegającym na pozyskaniu informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jak wynika z art. 11 ust. 7 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, nie będzie z kolei takie pozyskanie informacji, które nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskiwania.

Ustawa przewiduje aktualnie kolejny wyjątek w zakresie czynu nieuczciwej konkurencji polegającym na ujawnieniu, wykorzystaniu lub pozyskaniu cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Takie działanie nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, gdy nastąpiło:

• w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem,
• w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub
• w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego, lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji (art. 11 ust. 8 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji).

Nowe dodatkowe środki ochrony dla poszkodowanych

Obowiązująca od 4 września 2018 r. treść art. 18 ust. 3-5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje dodatkowe środki ochrony dla poszkodowanych, z których mogą skorzystać w przypadku, gdy zostanie dokonany czyn nieuczciwej konkurencji polegający na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa. Po pierwsze, sąd na wniosek uprawnionego może zobowiązać pozwanego do podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku, w oznaczony sposób i w oznaczonym zakresie, przy spełnieniu pozostałych szczegółowych wymogów określonych w art. 18 ust. 3 ustawy[xiii]. Ważne natomiast, iż sposób i zakres podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku nie może prowadzić do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa. Po drugie możliwe jest obecnie skorzystanie przez poszkodowanych z żądania zasądzenia stosownego wynagrodzenia zamiast żądania zakazów określonych w art. 18 ust. 1 pkt 1 lub 2 lub żądania określonego w ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Po trzecie uprawnieni mogą także skorzystać z żądania naprawienia szkody przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa (zamiast żądania naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych). Poza tymi możliwościami, poszkodowani mogą skorzystać z innych roszczeń określonych w art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Marta Lampart

radca prawny, specjalizuje się w prawie własności intelektualnej, w tym prawie znaków towarowych, prawie dotyczącym przedsiębiorców, prowadzi kancelarię radcy prawnego w Krakowie

Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 2/2019

[i] Tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 419, dalej jako: ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

[ii] Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2016, str. 1-18, dalej jako dyrektywa lub dyrektywa nr 2016/943.

[iii] Więcej na ten temat oraz badań nad stanem ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa w państwach członkowskich Unii Europejskiej można przeczytać w komunikacie prasowym Komisji Europejskiej z dnia 28 listopada 2013 r. pt. „Komisja proponuje przepisy wzmacniające ochronę tajemnic handlowych przed kradzieżą”, IP/13/1176, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-1176_pl.htm, [dostęp: 11.03.2019 r.], a także we wniosku Komisji Europejskiej Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic handlowych) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem
i ujawnianiem, COM(2013) 813 final, 2013/0402 (COD), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52013PC0813&from=en, [dostęp: 11.03.2019 r.].

[iv] Dz. U. z 2018 r. poz. 1637, dalej jako: ustawa zmieniająca lub ustawa nowelizująca.

[v] Przebieg procesu legislacyjnego rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz niektórych innych ustaw dostępny jest na stronie internetowej Sejmu: http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2549 (druk nr 2549). Uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji umieszczone zostało na stronie internetowej Sejmu: http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2549.

[vi] Więcej na ten temat zob. Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz niektórych innych ustaw, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2549, s. 21.

[vii] Towary stanowiące naruszenie, to te, których projekt, cechy charakterystyczne, funkcjonowanie, produkcja lub wprowadzanie do obrotu znacznie zyskują w wyniku bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania lub ujawniania tajemnic przedsiębiorstwa.

[viii] Dz.U. L 157 z 30.4.2004, s. 45—86, polskie wydanie specjalne: Rozdział 17 Tom 002 p. 32 – 39.

[ix] Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – załącznik 1C do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu, sporządzone w Marakeszu w dniu 15.04.1994 r., Dz.Urz. UE L 336 z 23.12.1994, s. 214—233, polskie wydanie specjalne: Rozdział 11 Tom 021 p. 305 – 324, zob. Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 12 lutego 1996 r. w sprawie publikacji załączników do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), Dz.U. z 1996 r. Nr 32 poz. 143, dalej jako: Porozumienie TRIPS.

[x] W tym zakresie warto zapoznać się z decyzją Rady 94/800/WE z dnia 22 grudnia 1994 r. dotycząca zawarcia
w imieniu Wspólnoty Europejskiej w dziedzinach wchodzących w zakres jej kompetencji, porozumień będących wynikiem negocjacji wielostronnych w ramach Rundy Urugwajskiej (1986–1994), Dz.U. L 336 z 23.12.1994,
s. 1.

[xi] Zob. motyw 5 i 6 dyrektywy nr 2016/943.

[xii] W celu porównania należy przytoczyć także definicję tajemnicy przedsiębiorstwa zawartą w art. 2 pkt 1 dyrektywy. Zgodnie z wyjaśnieniem ujętym w dyrektywie tajemnica przedsiębiorstwa oznacza „informacje, które spełniają wszystkie następujące wymogi: a) są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie
 i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem informacji; b) mają wartość handlową dlatego, że są objęte tajemnicą; c) poddane zostały przez osobę, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy.”.

[xiii] Sąd może zobowiązać pozwanego do takiej publikacji jeżeli jest to uzasadnione ze względu na okoliczności dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, w szczególności sposób dokonania czynu, wartość informacji, których dotyczył czyn, skutek czynu oraz prawdopodobieństwo dokonania czynu nieuczciwej konkurencji w przyszłości, a w przypadku, jeżeli pozwanym jest osoba fizyczna - jeżeli dodatkowo nie sprzeciwia się temu uzasadniony interes pozwanego, w szczególności wzgląd na ochronę jego dóbr osobistych, jak stanowi art. 18 ust. 3 ustawy
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.