Rekordowa wartość zamówień ONZ w 2020 roku [raport]

Wartość towarów i usług zakupionych w 2020 r. przez różne organizacje i agendy funkcjonujące w ramach systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, osiągnęła rekordową kwotę 22,3 mld USD, rosnąc w stosunku do roku 2019 o 2,4 mld USD, czyli o 12%  – wynika z najnowszego rocznego raportu statystycznego Annual Statistical Report on United Nations Procurement (ASR), prezentującego dane dotyczące wielkości i struktury rynku zamówień ONZ.

Wzrost całkowitej wartości zamówień spowodowany był przede wszystkim istotnym zwiększeniem dostaw w dwóch kategoriach związanych z reakcją na pandemię COVID-19, tj. sprzętu medycznego oraz sprzętu laboratoryjnego i do testowania, w których zwiększone zamówienia wyniosły 1,9 mld USD (79,1% całkowitego wzrostu), z czego 1,4 mld USD to zamówienia trzech organizacji: UNICEF[1], WHO[2] i UNDP[3]. W 2020 r. zamówienia udzielone zostały przez 39 organizacji należących do systemu ONZ dostawcom z 215 różnych krajów i terytoriów, z czego około 62% całkowitej wartości (13,7 mld USD) z krajów rozwijających się, krajów w okresie transformacji gospodarczej i krajów najsłabiej rozwiniętych (LDC), w tym około 4,1 mld USD z krajów najsłabiej rozwiniętych.

Zamówienia w podziale na organizacje systemu ONZ

Agendą o największym wolumenie zakupów pozostaje UNICEF, którego zamówienia zamknęły się w 2020 r. kwotą 4,47 mld USD. Kolejne miejsca w rankingu największych zamawiających zajmują: WFP[4] (3,98 mld USD), UNDP (2,57 mld USD), UNPD[5] (2,33 mld USD) oraz WHO, która odnotowała największy wzrost wartości zamówień – z  893 mln USD w roku 2019  do 1,71 mld USD, czyli o 92,3%. Tak znaczące zwiększenie wartości zamówień WHO to oczywiście skutek pandemii COVID - 19: wzrost o 825 mln USD wygenerowany został przede wszystkim w trzech kategoriach: sprzętu medycznego - wzrost o 275 mln USD (245%), usług zarządzania i administracyjnych – wzrost o 235 mln USD (306%) oraz sprzętu laboratoryjnego i do testowania – wzrost o 207 mln USD (543%). Drugi w kolejności największy wzrost wartości zamówień w stosunku do roku 2019, o 642 mln USD (16,8%), odnotował UNICEF. Jednak w przypadku 19 organizacji pandemia przyczyniła się do spadku wartości zamówień. Niektóre z nich w znacznym stopniu ograniczyły wydatki na podróże i konferencje, inne zmuszone były zaprzestać realizacji lub zawiesić swoje projekty z powodu nakładanych ograniczeń, zwłaszcza w sektorze budowlanym. Łącznie, 10 organizacji z największym w 2020 r. wolumenem zamówień zrealizowało zamówienia na kwotę 20,1 mld USD, tj. 90,1% całkowitej wartości zamówień.

Najczęściej zamawiane towary i usługi

ASR prezentuje informacje dotyczące zamawianych towarów i usług posługując się kategoriami jednolitej ONZ-owskiej klasyfikacji United Nations Standard Products and Services Code (UNSPSC). Poniższa tabela przedstawia 10 największych pod względem wartości zamówień kategorii towarów i usług (poziom najwyższy, segmenty UNSPSC) w 2020 r.:

10 kategorii towarów i usług o największej wartości zamówień, 2020 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Annual Statistical Report on United Nations Procurement 2020.

Lista 10 kategorii generujących najwyższe wolumeny zamówień pozostała zasadniczo nie zmieniona, z wyjątkiem kategorii sprzętu IT i telekomunikacyjnego, która powróciła do zestawienia z miejsca jedenastego w roku 2019 oraz sprzętu laboratoryjnego i do testowania, która awansowała na miejsce dziewiąte z pozycji dwudziestej. Dwie kategorie, które w 2020 r. wypadły z listy to paliwa i smary (spadek na miejsce jedenaste) oraz podróże, wyżywienie i zakwaterowanie (spadek na miejsce dwudzieste). Osiem kategorii odnotowało wzrost, a dwie spadek wartości zamówień w stosunku do roku 2019. Liderem pozostaje kategoria farmaceutyków, środków antykoncepcyjnych i szczepionek, z wartością zamówień wynoszącą 3 mld USD, którą dotknął jednakże spadek w stosunku do roku ubiegłego – o 204 mln USD (6,3%). Druga w kolejności kategoria – usługi transportowe, magazynowania i pocztowe, odnotowała niewielki 2,4 procentowy wzrost, głównie dzięki zwiększeniu wartości zamówień w grupie usług związanych z transportem towarów, przy jednoczesnym istotnym spadku (o 309 mln USD) wydatków na lotniczy transport pasażerski. Największy spadek wartości zamówień w stosunku do 2019 r., aż o 360 mln USD (63%), nastąpił w segmencie podróży, wyżywienia i zakwaterowania.

ASR przedstawia również dane w ujęciu sektorowym, aby lepiej odzwierciedlić kluczowe obszary zamówień ONZ. Każdy z sektorów obejmuje towary i usługi z różnych kategorii (segmentów) UNSPSC. W 2020 r. zdecydowanym liderem był sektor ochrony zdrowia, reprezentujący 6 różnych segmentów UNSPSC i prawie jedną czwartą całej wartości zamówień ONZ, w którym wydatki osiągnęły kwotę 5,5 mln USD, czyli o 1,1 mld USD (25,5%) więcej niż w roku ubiegłym. Na drugim miejscu znalazł się sektor budownictwo, inżynieria i nauka, z wartością zamówień w kwocie 3 mld USD obejmujących aż 12 segmentów UNSPSC, a na trzecim żywność i rolnictwo, gdzie zakupy osiągnęły wartość 2,5 mld USD, z czego największy segment, o wartości 2,2 mld USD (86,2%), stanowiły produkty żywnościowe i napoje.

Odrębnie omówione zostały zamówienia związane z reakcją ONZ na pandemię COVID-19, które w przypadku wielu organizacji znacząco przyczyniły się do wzrostu wartości ich zamówień. W 2020 r. 38 organizacji systemu ONZ zaraportowało zamówienia związane z COVID-19 na łączną kwotę 2,1 mld USD, tj. 12% całego ich wolumenu, z czego 750 mln USD to zamówienia WHO. Zamówienia związane z pandemią obejmowały szerokie spektrum różnych kategorii towarów i usług, niemniej jednak segment sprzętu medycznego był wiodący, z wartością zakupów na poziomie 655 mln USD, za którym uplasowały się sprzęt laboratoryjny i do testowania (384 mln USD) oraz sprzęt IT i telekomunikacyjny (167 mln USD). Dodatkowo, obok 2,1 mld USD zamówień bezpośrednich, UNICEF zaraportował dostawy do 145 krajów towarów o wartości 537 mln USD w odpowiedzi na pandemię COVID-19.  Blisko 60% wszystkich zamówień związanych z pandemią zrealizowały kraje rozwijające się, kraje w okresie transformacji gospodarczej i kraje najsłabiej rozwinięte.

Zamówienia według regionów i krajów pochodzenia dostawców

W 2020 r. wartość zamówień wzrosła w stosunku do roku 2019 we wszystkich regionach świata, choć procentowe wskaźniki wzrostu nieznacznie różnią się w odniesieniu do poszczególnych z nich. Największe wzrosty odnotowały Ameryka Łacińska i Karaiby (25%) oraz Europa (15,8%) , zwiększając swój udział w zamówieniach ogółem, podczas gdy wzrosty wartości zamówień realizowanych przez dostawców z pozostałych regionów nie były aż tak znaczące. Liderem jeżeli chodzi o wartość zamówień pozostaje Azja, która dostarczyła 33,6% całości zamówień ONZ, pomimo najniższego procentowego wskaźnika wzrostu w stosunku do 2019 r. na poziomie 8,2%. Drugim regionem pod względem wartości zamówień jest Europa – 30,8% całości zamówień ONZ. Na kolejnych pozycjach plasują się: Afryka z udziałem w całości zamówień ONZ wynoszącym 19,1%, Ameryka Północna (udział 9,4%) oraz Ameryka Łacińska i Karaiby (udział 6,5%).

Dostawcy reprezentowali w 2020 r. wszystkie 193 państwa członkowskie ONZ, przy czym w przypadku 135 z nich wartość zamówień przekroczyła kwotę 10 mln USD. 10 największych państw-dostawców uzyskało zamówienia na łączną kwotę 9,2 mld USD, co stanowiło 41,4% całości zamówień ONZ w 2020 r. Ich lista jest taka sama jak w roku 2019, z jednym wyjątkiem dotyczącym Chin, które w 2020 r. dołączyły do grona największych dostawców, awansując na miejsce trzecie z miejsca 20. w 2019 r. Zmiany zaszły natomiast w kolejności państw pierwszej dziesiątki. Liderem pozostają Stany Zjednoczone Ameryki z wartością zamówień wynoszącą 1,9 mld USD (8,6% całości zamówień ONZ), co stanowi wzrost w stosunku do roku 2019 o 10,9%. Na drugim miejscu znalazła się Dania, która awansowała z zajmowanego w roku poprzednim miejsca ósmego. Czwartą pozycję, po wspomnianych wyżej trzecich w kolejności Chinach, zajmują Indie (spadek z pozycji drugiej), a piątą Zjednoczone Emiraty Arabskie (spadek z pozycji czwartej). Kolejny po Danii w zestawieniu kraj europejski – Francja, zajęła szóstą pozycję, awansując z miejsca siódmego. Na liście 10 największych państw-dostawców znalazły się 4 kraje rozwijające się, tj.: Chiny, Indie, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Kenia oraz Jemen, należący do grupy krajów najsłabiej rozwiniętych (LDC). Poniższa tabela zawiera zestawienie 10 największych państw-dostawców ONZ pod względem wartości zamówień w 2020 r.:

10 państw o największej wartości zamówień, 2020 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Annual Statistical Report on United Nations Procurement 2020.

Polska zajęła w rankingu państw-dostawców ONZ odległe 162. miejsce, z kwotą zamówień wynoszącą 4,97 mln USD (poniżej 0,1% całości zamówień ONZ), przy czym należy zauważyć pozytywny trend - wzrost wartości zamówień w stosunku do 2019 r. o 1,01 mln USD, czyli aż o 25,5%. W przypadku Polski, dominują zamówienia w sektorze usługowym: na pierwszym miejscu pod względem wartości znalazły się zamówienia na usługi zarządzania i administracyjne (1,9 mln USD), na drugim zamówienia na usługi inżynieryjne i badawcze (1,2 mln USD), a na trzecim usługi finansowe i ubezpieczeniowe (353,5 tys. USD). Kategoria sprzętu medycznego zajmuje dopiero pozycję czwartą (222,3 tys. USD), a farmaceutyki, środki antykoncepcyjne i szczepionki, szóstą (207,5 tys. USD).

ASR 2020 opracowany został przez UNOPS[6] na podstawie danych dostarczonych przez 39 organizacji systemu ONZ i jest dostępny, wraz z raportami z lat poprzednich oraz szczegółowymi danymi statystycznymi w formie interaktywnych wykresów, na portalu zamówieniowym ONZ – United Nations Global Marketplace (UNGM).

Informacje na temat zasad i procedur udzielania zamówień w ramach systemu ONZ znaleźć można w publikacji PARP: „Zamówienia Publiczne Organizacji Narodów Zjednoczonych - praktyczny przewodnik”.

Źródło: Annual Statistical Report on United Nations Procurement (ASR) 2020

Zdjęcie główne: UN Photo/Rick Bayornas

Opracowanie: Departament Wsparcia Przedsiębiorczości PARP

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie Wiedzy PARP

[1] Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (United Nations Children’s Fund).

[2] Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization).

[3] Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Programme).

[4] Światowy Program Żywnościowy (World Food Programme).

[5] Wydział Zamówień Sekretariatu ONZ (UN Procurement Division).

[6] Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Obsługi Projektów (United Nations Office for Project Services).