Konflikt w Ukrainie. Wpływ sankcji na rozliczenia transakcji finansowych z Rosją i Białorusią

5 marca br. operatorzy sieci płatniczych Visa, Mastercard oraz American Express ogłosiły zawieszenie działalności na terytorium Rosji. Według danych zebranych przez Nilson Report, dwie pierwsze z wymienionych firm odpowiadały aż za 74 proc. transakcji bezgotówkowych w tym kraju. Jak ten ruch wpłynął na możliwość wykonywania transakcji bezgotówkowych w samej Rosji, jak i przez osoby oraz podmioty z zagranicy prowadzące z tym krajem stosunki handlowe?

– Podróżując do Rosji – w celach biznesowych czy prywatnych – musimy być świadomi, że są pewne ograniczenia związane z używaniem kart w tym kraju. W związku z agresją Rosji na Ukrainę największe firmy obsługujące transakcje bezgotówkowe w Rosji za pomocą kart płatniczych zawiesiły swoje usługi sieciowe w tym kraju. Karty wydane przez rosyjskie banki nie będą obsługiwane m.in. przez sieć Mastercard czy Visa – zarówno w Rosji, jak i poza nią. Karty wydane przez banki w innych krajach poza Rosją (np. w Polsce) nie będą działały w rosyjskich sklepach ani bankomatach – przekazuje biuro prasowe Fundacji Polska Bezgotówkowa.

Czy polscy przedsiębiorcy lub pracownicy delegowani mogą zatem wybrać środki lub przeprowadzić transakcję bezgotówkową na terytorium Rosji i Białorusi? Wszystko zależy od tego, jaką kartą płatniczą się posługujemy (gdzie i przez jaki bank wydaną) i na jakim terytorium.

– W przypadku Białorusi, część rosyjskich banków, które objęte zostały sankcjami przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską, mogą mieć swoje oddziały i przedstawicielstwa w Białorusi, co oznacza, że karty tych banków nie będą działać w Białorusi. Pracownicy, którzy posługują się kartami wydanymi w Polsce nie przeprowadzą w Rosji żadnych transakcji tymi kartami. Jeżeli jednak pracownicy delegowani mają rachunek w banku rosyjskim i karty wydane przez ten bank, to nadal mogą z nich korzystać w Rosji, nawet, jeżeli karta została wydana w jednym z międzynarodowych systemów. Rosja bowiem w odpowiedzi na sankcje związane z aneksją Krymu w 2014 roku, stworzyła swój lokalny system MIR, który umożliwia procesowanie i rozliczanie lokalnych transakcji kartami płatniczymi wydanymi w Rosji. Natomiast te karty wydane w Rosji (np. pracownikom delegowanym) nie będą działać poza terytorium Rosji. W Białorusi karty wydane w Polsce powinny działać normalnie, poza bankami objętymi sankcjami – czytamy dalej w komunikacie Fundacji Polska Bezgotówkowa.

Niepewne transakcje bankowe

Do tej pory siedem rosyjskich banków –  VTB Bank, Bank Otkritie, Novikombank, Promsvyazbank, Rossiya Bank, Sovcombank oraz VEB – zostało w ramach sankcji wyłączonych z międzynarodowego systemu rozliczeniowego SWIFT (Stowarzyszenie na rzecz Światowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej). Sankcjami nie objęto m.in. rosyjskich banków – Sberbank PJSC oraz Gazprombank – obsługujących transakcje płatnicze za surowce energetyczne, głównie za ropę oraz gaz.

Jako że SWIFT ma swoją siedzibę w Belgii i podlega prawu Unii Europejskiej, nałożenie sankcji na rosyjskie banki sprawia, że nie mogą one korzystać z systemu i wysyłać oraz otrzymywać poleceń przelewu od wszystkich banków na świecie należących do SWIFT. Obecnie do systemu przynależy 11 tysięcy instytucji finansowych w dwustu krajach. Codziennie wysyłają one 42 miliony wiadomości, które ułatwiają realizację krajowych oraz międzynarodowych przelewów.

Jak wyłączenie rosyjskich banków z systemu wpłynęło na rozliczenia pomiędzy podmiotami z Polski i Rosji? Przedstawiciele polskich banków w artykule opublikowanym w Rzeczpospolitej zwracają uwagę na dużą dozę niepewności związaną z przeprowadzaniem międzynarodowych transakcji z podmiotami mającymi rachunki w rosyjskich bankach. Realizacja płatności do zagranicznych podmiotów mających tam swoje rachunki może skutkować opóźnieniami w wykonaniu lub wstrzymaniu płatności zarówno przez banki pośredniczące, jak i bank beneficjenta. Może się także zakończyć zwrotem płatności, czy nawet – utratą wysłanych środków.

Oprócz tego polskie banki zaprzestały rozliczania transakcji w rublu oraz wycofały ze swojej oferty możliwość otwarcia rachunku w tej walucie.

Źródło: Komisja Europejska, Fundacja Polska Bezgotówkowa, SWIFT, Reuters, BBC,  Rzeczpospolita

Opracowanie: Enterprise Europe Network Polska