Infrastruktura transportowa Polski Wschodniej: Sukcesy modernizacji i przyszłe możliwości

W Polsce Wschodniej zakończono etap modernizacji infrastruktury transportowej w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia 2014-2020. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) opublikowała raport ewaluacyjny, który miał na celu ocenę efektów zrealizowanych inwestycji. Mogą one stanowić inspirację do dalszych działań na rzecz zrównoważonego transportu w regionie.

Transport publiczny: rosnąca atrakcyjność i dostępność

W ramach perspektywy finansowej na lata 2014-2020 PARP realizowała działanie „Zrównoważony transport miejski”, które było skierowane do miast wojewódzkich Polski Wschodniej – Białegostoku, Kielc, Lublina, Olsztyna oraz Rzeszowa. Jego celem było wsparcie inwestycji na rozbudowę lub stworzenie nowych, zintegrowanych i ekologicznych sieci transportu miejskiego. 14 projektów otrzymało dofinansowanie na łączną kwotę ponad 2,1 mld zł.

Z raportu PARP wynika, że inwestycje w zrównoważony transport miejski poprawiły zarówno dostępność, jak i komfort podróżowania transportem publicznym w miastach Polski Wschodniej. Wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych (ITS), zakup nowoczesnego taboru (autobusy, tramwaje, trolejbusy), a także budowa węzłów przesiadkowych przyczyniły się do modernizacji infrastruktury komunikacji miejskiej, czyniąc ją bardziej atrakcyjną dla mieszkańców, w tym osób z niepełnosprawnością.

Wykres 1. Ocena komfortu pojazdów w lutym 2024 przez mieszkańców obszarów POPW badanych w ramach Działania 2.1 (n=2817)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CAWI

Inteligentne Systemy Transportowe (ITS) i wzrost efektywności

Wdrożenie ITS usprawniło zarządzanie ruchem miejskim. Dzięki ITS możliwe było lepsze planowanie i optymalizacja tras, co z kolei poprawiło punktualność, zwiększając jego atrakcyjność. Jednak pandemia Covid-19 wpłynęła na zmianę preferencji mieszkańców, którzy zaczęli częściej wybierać transport indywidualny - samochodowy. Nadal wyzwaniem pozostaje zmiana tej postawy. Niemniej, usprawnienia mimo wyzwań związanych z pandemią, pozwoliły na stabilizację czasów przejazdów i podniosły komfort podróżowania. Ponadto, wprowadzenie nowych buspasów przyczyniło się do zwiększenia prędkości komunikacyjnej na kluczowych odcinkach. 

Synergia inwestycji i rozwój zrównoważonej mobilności

Jednym z największych sukcesów projektów była integracja różnych środków transportu, choć nadal jest to obszar, w którym należy dążyć do dalszej poprawy. Budowa nowych miejsc przesiadkowych usprawniła integrację transportu publicznego z innymi formami mobilności, w tym z transportem rowerowym i pieszym. Rozbudowa infrastruktury rowerowej, dofinansowanie parkingów typu Park & Ride (P&R) oraz stworzenie przyjaznych warunków do przesiadania się z samochodów do transportu publicznego pokazują, że podejmowane działania skutecznie wspierają rozwój zrównoważonej mobilności w regionie.

Wykres 4. Ocena integracji transportu publicznego w lutym 2024 przez mieszkańców obszarów POPW badanych w ramach Działania 2.1

Źródło: Opracowanie własne

Redukcja emisji i poprawa jakości życia

Jednym z kluczowych efektów inwestycji była redukcja emisji zanieczyszczeń oraz poprawa jakości powietrza. Zakup zeroemisyjnych pojazdów, takich jak autobusy elektryczne, trolejbusy i tramwaje przyczynił się do ograniczenia emisji spalin i hałasu, co bezpośrednio wpłynęło na poprawę jakości życia mieszkańców. Rozwój infrastruktury transportu publicznego spowodował, że więcej osób zaczęło wybierać transport zbiorowy (ale nadal odczuwalny jest spadek odnotowany podczas pandemii Covid-19), co ograniczyło natężenie ruchu samochodowego i zmniejszyło zatłoczenie w centrach miast.

Wykres 6. Udział taboru niskoemisyjnego i zeroemisyjnego w całym taborze w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej w 2016 i 2023 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych

Z całym raportem można zapoznać się tutaj.

Kolejne środki na rozwój ekologicznego transportu publicznego

Wsparcie transportu zbiorowego w polskich miastach jest kontynuowane w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. Do 18 grudnia 2025 r. przyjmowane są wnioski do działania „Zrównoważona mobilność miejska - nabór niekonkurencyjny”. Działanie ma na celu wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej jako elementu transformacji w kierunku gospodarki zeroemisyjnej. Beneficjentami projektów będą miasta wojewódzkie oraz miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze liczące powyżej 100 tys. mieszkańców wraz z ich obszarami funkcjonalnymi, w ramach makroregionu Polski Wschodniej (Lublin, Białystok, Rzeszów, Kielce, Olsztyn, Elbląg oraz Radom).

Wsparcie wyniesie do 85% wartości projektu, a łączna kwota przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosi 1,35 mld zł. Środki można przeznaczyć na zakup bezemisyjnego taboru (tramwajów, trolejbusów lub autobusów), budowę, przebudowę i modernizację infrastruktury na potrzeby transportu miejskiego oraz digitalizację systemu mobilności w miastach.

Więcej informacji dotyczących naboru znajduje się na stronie PARP.