Czym jest i na czym polega restrukturyzacja przedsiębiorstwa?

W niniejszym artykule przedstawione zostaną kwestie przybliżenia (szczegółowej analizy) czym w ogóle jest restrukturyzacja firmy, jakie rozróżniamy rodzaje restrukturyzacji oraz kiedy to właśnie restrukturyzację należy uznać za najlepsze rozwiązanie dla przedsiębiorcy będącego w kłopotach finansowych, a także wskazane zostaną konkretne kroki odnośnie takiego przeprowadzenia procedury, aby skutecznie wyprowadzić dane przedsiębiorstwo z kryzysu.   

Symptomy kryzysu

Rozpoznanie pierwszych oznak kryzysu przedsiębiorstwa z pewnością stanowi główny element właściwego zarządzania i kierowania każdą firmą, gdyż to właśnie wczesne rozpoznanie problemów - pozwala dostatecznie szybko podjąć odpowiednie działania zaradcze, jeszcze przed pojawieniem się takiej krytycznej sytuacji, w której danemu przedsiębiorcy pozostaje już tylko złożenie wniosku o upadłość.

Najnowsze dane i badania wskazują, iż dwoma najczęstszymi sytuacjami, które prowadzą do trudnej (kryzysowej) sytuacji każdego przedsiębiorstwa są problemy z bieżącą płynnością finansową oraz spadek rentowności i dochodów ze sprzedaży. Problemy z płynnością finansową występują wtedy, kiedy przedsiębiorstwo ma trudności z regulowaniem bieżących zobowiązań wobec swoich pracowników oraz kontrahentów, stąd tak niezwykle istotna jest regularna analiza przepływów finansowych oraz struktury wydatków i kosztów, co z pewnością pomoże odpowiednio szybko wykryć niepokojące prawidłowości.  Spadek rentowności natomiast - mierzony jest różnicą pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania. Sytuacja, w której te ostatnie są wyższe (a ta dysproporcja jest znaczna) stanowi już poważny sygnał ostrzegawczy dla każdego przedsiębiorcy.  Spadek rentowności przedsiębiorstwa świadczy ponadto o malejącej efektywności jego działalności operacyjnej i często łączy się z ograniczeniem inwestycji (w szczególności inwestycji w rozwój firmy) w celu pokrycia bieżących zobowiązań, co z kolei implikuje konieczność powtórnej optymalizacji wydatków operacyjnych.

Czym jest restrukturyzacja?

Restrukturyzacją można nazwać całościowy proces przekształcania przedsiębiorstwa, włączając w powyższe jego strukturę organizacyjną, finansową i/lub operacyjną. Restrukturyzacja ma przede wszystkim na celu uniknięcie ogłoszenia przez firmę upadłości (i zakończenie jej bytu prawego) poprzez umożliwienie zawarcia układu z wierzycielami. Restrukturyzacją możemy nazwać także działania naprawcze w sferze zarządzania przedsiębiorstwem, w jego sferze kapitałowej oraz w odniesieniu do zwiększenia aktywów, co powinno doprowadzić do przywrócenia firmie płynności finansowej oraz do odzyskania przez nią zdolności do prawidłowego, dalszego funkcjonowania na rynku.

Podstawą prawną procesu restrukturyzacji jest natomiast ustawa z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2016 roku.

Kiedy i kto może przeprowadzić restrukturyzację?

Jak pośrednio zostało to już wskazane wcześniej - przedsiębiorca powinien rozważyć restrukturyzację, gdy jego firma zmaga się z trudnościami w utrzymaniu płynności finansowej i ma do czynienia ze spadkiem rentowności. Kluczowym krokiem przed podjęciem takiej decyzji (na co też już zwracano uwagę) jest dokładna analiza przyczyn kryzysu finansowego. Co ważne przy tym - problemy prowadzące do konieczności rozpoczęcia restrukturyzacji nie zawsze wynikają ze złego zarządzania przedsiębiorstwem – mogą być skutkiem transformacji, zmian faktycznych, prawnych lub sytuacji makroekonomicznej związanej z sytuacją na świecie (pandemia, wojna, itd.).

Restrukturyzację mogą przeprowadzić prawie wszyscy przedsiębiorcy – od osób fizycznych prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze po spółki kapitałowe (notowane na giełdzie). Restrukturyzacja nie może przy tym prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli, a przedsiębiorstwo musi mieć zdolność pokrycia (na bieżąco) kosztów sądowego postępowania restrukturyzacyjnego. Z przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne wynika, iż  przedsiębiorca kwalifikuje się do restrukturyzacji gdy: brak jego firnie zdolności do regulowania bieżących zobowiązań, posiada zaległości finansowe przekraczające trzy miesiące, lub gdy suma długów jego firmy przewyższa wartość jej majątku - przez okres dłuższy niż dwa lata.

Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych

Bezwzględnie obowiązujące przepisy polskiego prawa wyróżniają cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych: postępowanie o zatwierdzenie układu (charakteryzujące się pozasądowym przebiegiem w swoim początkowym etapie) oraz trzy postępowania toczące się od początku do końca przed sądem: przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne.

Etapy restrukturyzacji

Po pierwszym, opisanym już kroku w procesie restrukturyzacji, jakim jest dokładna analiza sytuacji finansowej – każde przedsiębiorstwo powinno przygotować szczegółową dokumentację, która obejmuje ocenę finansów, strukturę kosztów i wydatków, przepływy pieniężne oraz zestawienie (wykaz) aktywów i zobowiązań (włączając w powyższe toczące się postępowania sądowe i/lub egzekucyjne). Na podstawie tak przygotowanej analizy powstaje następnie (z wydatnym udziałem doradcy) plan restrukturyzacyjny, który zawiera propozycje zmian w zarządzaniu, restrukturyzacji zadłużenia oraz optymalizacji procesów biznesowych restrukturyzowanego podmiotu.

Niezwykle istotnym etapem procedury jest wybór odpowiedniego doradcy restrukturyzacyjnego, którego zadaniem (jako przyszłego nadzorcy bądź zarządcy) będzie wsparcie przedsiębiorcy (ale także kontakt z wierzycielami) podczas całego postępowania. Doradca musi posiadać krajową licencję oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe w prowadzeniu tego typu postępowań. Rola doradcy przy tym to nie tylko nadzór nad prawidłowym przeprowadzeniem restrukturyzacji, ale także (a może przede wszystkim) swego rodzaju doradztwo strategiczne, ukierunkowane na odbudowę stabilności finansowej przedsiębiorstwa.

W ramach procesu restrukturyzacji najważniejsze są jednak zdecydowanie negocjacje z wierzycielami. Celem prowadzonych z nimi rozmów jest wypracowanie takiego porozumienia (układu), które umożliwi spłatę zobowiązań na bardziej korzystnych dla restrukturyzowanego dłużnika warunkach. Podczas negocjacji dłużnik przedstawia wierzycielom przygotowaną rzeczywistą analizę finansową, która pokaże faktyczną (aktualną) sytuację jego przedsiębiorstwa oraz wskaże na rzeczywiste możliwości spłaty przeterminowanych zobowiązań. Skutecznie prowadzone negocjacje (stąd ich doniosłość) mogą z kolei prowadzić do różnych form ulg, takich jak wydłużenie terminów spłaty, zmniejszenie kwoty długu (redukcja odsetek lub kosztów), czy też zamiana długu na udziały/akcje w przedsiębiorstwie. Najważniejsze jest przy tym utrzymanie właściwej (opartej na prawdzie) komunikacji z wierzycielami oraz przedstawienie konkretnych, realnych propozycji dotyczących harmonogramu spłat. Po osiągnięciu porozumienia z wierzycielami następuje faza wdrożenia wynegocjowanego układu w życie, która wymaga regularnego monitorowania postępów w regulowaniu zobowiązań. Należy przy tym dlatego pamiętać, że ostateczny sukces procesu restrukturyzacji zależy nie tylko od dobrego wstępnego planu, ale przede wszystkim od skutecznej realizacji przyjętych na siebie zobowiązań oraz utrzymania prawidłowej komunikacji pomiędzy dłużnikiem, wierzycielami a nadzorcą (zarządcą w postępowaniu sanacyjnym).

Podsumowanie

Reasumując należy wskazać, iż restrukturyzacja przedsiębiorstwa stanowi skuteczne narzędzie ratunkowe dla firm znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, choć pierwotnie może wydawać się skomplikowanym procesem. Warto w tym zakresie odpowiednio szybko właściwie rozpoznać pierwsze sygnały ostrzegawcze nadchodzącego kryzysu, albowiem im wcześniej przedsiębiorcy decydują się na restrukturyzację – tym większe mają szanse na skuteczną naprawę swojej sytuacji finansowej. Właściwie przeprowadzony proces restrukturyzacyjny, dodatkowo wsparty profesjonalnym doradztwem, pozwala nie tylko uniknąć upadłości firmy, lecz również stworzyć solidne podstawy do dalszego rozwoju i funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Restrukturyzacja wreszcie wcale nie oznacza przy tym porażki w prowadzeniu biznesu, a wręcz przeciwnie - świadczy o odpowiedzialnym podejściu do zarządzania i właściwej determinacji w dążeniu do poprawy kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu

https://maciejsojka.pl/