15 maja 2019
IP BOX. Narzędzie wspierające innowacyjność wśród przedsiębiorców. Część I
Udostępnij
IP BOX, zwany inaczej Innovation Box, czy Knowledge Box, to nic innego, jak nowelizacja ustawy o CIT (ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych[1]) i nowelizacja ustawy o PIT (ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych[2]). Zostały one podpisane przez prezydenta 14 listopada 2018 r., a weszły w życie 1 stycznia 2019 r.
IP BOX pozwala na skorzystanie z obniżonej, bo 5% stawki PIT i CIT przez przedsiębiorców, którzy osiągają dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, czyli z
- patentu,
- dodatkowego prawa ochronnego (ang. Supplementary Protection Certificate – SPC),
- prawa z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
- prawa ochronnego na wzór użytkowy,
- prawa z rejestracji wzoru przemysłowego,
- prawa z rejestracji topografii układu scalonego,
- wyłącznego prawa ochronnego nowych odmian roślin,
- autorskiego prawa do programu komputerowego
uzyskane z działalności badawczo-rozwojowej lub z usług badawczo-rozwojowych zakupionych od innych podmiotów, na które samodzielnie uzyskano ochronę.
Skorzystanie z ulgi IP Box jest dobrowolne i nakłada na podatników dodatkowe obowiązki. Po pierwsze, oznacza konieczność prowadzenia przez niego działalności badawczo-rozwojowej bezpośrednio związanej z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem prawa własności intelektualnej. Po drugie, wymaga gromadzenia wszelkiej koniecznej dokumentacji w tym obszarze.
Rozwiązanie IP BOX, chociaż nieskomplikowane w swej konstrukcji, już na początku jego stosowania dostarcza pewnych wątpliwości interpretacyjnych, o których jest mowa w niniejszym oraz kolejnym artykule.
W pierwszym z nich zostaną przekazane informacje na temat kształtu tej instytucji na świecie, procesu legislacyjnego, który doprowadził do uchwalenia zmian w ustawie o CIT i ustawie o PIT, katalogu kwalifikowanych praw własności intelektualnej oraz pojęcia działalności badawczo-rozwojowej, które ma kluczowe znaczenie dla ustalenia kwalifikowanych praw własności intelektualnej podlegających możliwości skorzystania z 5% stawki podatku.
Z kolei w drugiej części zostaną zaprezentowane zagadnienia odnoszące się do pojęcia kosztów uzyskania przychodów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, metody ich obliczania, zasad prowadzenia dokumentacji, zagadnienia ekspektatywy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej pozwalającego na skorzystanie z instrumentu IP BOX przed prawomocną decyzją o przyznaniu prawa, szczególnych zasadach dotyczących ustalenia, w jaki sposób określać zasady korzystania z IP BOX przez podmioty z branży software, których działalność opiera się o programy komputerowe, gry i aplikacje (ewentualnie hardware), a także korzystnej i wartej uwagi dla podatników daty, od której stosujemy samą instytucję. Wspomniana data pozwala wziąć od uwagę także dochody uzyskane z działalności badawczo-rozwojowej lub z usług badawczo-rozwojowych zakupionych od innych podmiotów, na które samodzielnie uzyskano ochronę także przed 1 stycznia 2019 roku. W części drugiej zostaną także zaprezentowane praktyczne kazusy obrazujące konkretne przypadki związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej, w ramach której podatnicy korzystają z 5% stawki podatku.
IP BOX w zamyśle i na świecie
Rozwiązanie zaproponowane w Polsce zostało wypracowane przez państwa członkowskie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Podobne zasady przyznawania ulgi obowiązują m.in. w Holandii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Słowacji, Francji, Luksemburgu, czy na Węgrzech, a także np. w Izraelu. Regulacje w zakresie preferencyjnego opodatkowania dochodów z praw własności intelektualnej w różnych krajach są, a w każdym razie powinny być, spójne z wypracowanym przez OECD stanowiskiem dotyczącym reżimów podatkowych, przewidujących szczególny sposób opodatkowania dochodów z praw własności intelektualnej. Powinny być też zgodne z wytycznymi OECD wypracowanymi w ramach inicjatywy BEPS (ang. Base Erosion and Profit Shifting)[3].
Od dawna zauważa się[4], że samo istnienie silnego systemu praw własności intelektualnej, nie zawsze jest dostateczną motywacją do tworzenia nowych rozwiązań i technologii. Innymi słowy – możliwość uzyskania ochrony wyłącznej (tzn. prawnego monopolu nadawanego twórcy, wynalazcy, czy innemu uprawnionemu z tytułu umowy o pracę, czy innej umowy cywilnoprawnej) na własne rozwiązania, tj.:
- wynalazki,
- nowe odmiany roślin,
- wzory użytkowe,
- wzory przemysłowe,
- utwory (w tym programy komputerowe)
nie wpływa znacząco na rozwój innowacyjności.
Motywatorem okazują się za to inne czynniki. W niektórych branżach, zwłaszcza tych, gdzie żywotność produktu jest krótka lub cyklicznie zmieniają się trendy, motywacja do tworzenia nowych rozwiązań leży przede wszystkim w konieczności zaspokojenia potrzeb konsumentów, a tym lokalnych, a także okresowych mód, czy upodobań. Chodzi np. o branżę zabawkarską, wyposażenia wnętrz, modową itd.
Inaczej sprawa przedstawia się w branżach, w których wytworzenie nowego produktu, pozwalającego na zdobycie przewagi konkurencyjnej wśród odbiorców, jest związane jest z dużymi kosztami i jest czasochłonne. Dotyczy to takich branż jak farmaceutyczna, medyczna, biotechnologiczna, zbrojeniowa, informatyczna, odnawialnych źródeł energii, po części spożywcza, które postrzegają możliwość uzyskania praw własności intelektualnej jako czynnik istotnie motywujący do tworzenia nowych rozwiązań i prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej. Przedsiębiorcy obecni w wymienionych branżach będą chcieli tworzyć i wprowadzać do obrotu swoje rozwiązania oparte o prawa własności intelektualnej w tych krajach, gdzie ochrona własności intelektualnej jest silna i, w przeciwieństwie do branży modowej czy zabawkarskiej, to właśnie to będzie czynnikiem decydującym o doborze miejsca prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej. Oczywiście inne czynniki – np. silna infrastruktura uniwersytecka oraz badawcza, mniejsze bariery technologiczne i obecność kadry specjalistów – także będą miały znaczenie, ale nie będą to czynniki kluczowe.
Trzeba również pamiętać, że ostateczny wybór miejsca (państwa), w którym innowacje będą finalnie tworzone i rozwijane, jest uzależniany także od dodatkowych czynników, takich jak możliwość uzyskania stosownego dofinansowania czy korzyści związanych z niższymi kosztami prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej. Zachętami stosowanymi przez poszczególne państwa są często właśnie ulgi podatkowe i będący nią IP BOX jest rozwiązaniem, które ma zachęcić do wyboru Polski, jako miejsca prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej. Wpisuje się też w unijną strategię rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.
IP BOX w Polsce ma za zadanie w głównej mierze:
- zwiększyć zatrudnienie w prywatnym sektorze badań i rozwoju,
- pobudzić inwestycje w badania i rozwój firm, które skorzystały z funduszy unijnych na rozwój własnych jednostek badawczo-rozwojowych,
- zwiększyć liczbę patentów, praw ochronnych, praw z rejestracji udzielanych polskim przedsiębiorcom przez Urząd Patentowym RP, a także zagraniczne organy (takie jak Europejski Urząd Patentowy);
- zwiększyć świadomość przedsiębiorstw w zakresie praw własności intelektualnej jako potencjalnych źródeł dochodu.
IP BOX w procesie legislacyjnym – silne wsparcie ustawodawcy
Zaproponowane rozwiązanie jest jednym z postulatów zgłaszanych w Białej Księdze Innowacyjności opracowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2016 r. Dokument ten przedstawia model tworzenia otoczenia prawnego, instytucjonalnego i organizacyjnego sprzyjającego procesom innowacyjnym. Wiele rozwiązań Białej Księgi Innowacyjności było przedmiotem procedowania na etapie zmian mających miejsce przy okazji reformy szkolnictwa wyższego. Biała Księga wpisuje się w realizację „Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”, „Strategii na rzecz doskonałości naukowej, nowoczesnego szkolnictwa wyższego, partnerstwa z biznesem i społecznej odpowiedzialności nauki” oraz „Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” w obszarze innowacyjności.
Projekt IP BOX wpłynął do Sejmu dnia 25 września 2018 roku, a Ministerstwem wiodącym w pracach nad projektem było Ministerstwo Finansów. Następnie projekt został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu, które to czytanie odbyło się dnia 2 października 2018 roku. Kolejno projekt skierowano do Komisji Finansów Publicznych, która dnia 17 października 2018 roku przedstawiła swoje sprawozdanie. Należy mieć na uwadze, że procedowany projekt ustawy nie dotyczył jedynie uwag w zakresie samego rozwiązania IP BOX. Komisja zatem w swoim sprawozdaniu[5] przedstawiła szereg proponowanych zmian odnoszących się do pozostałych procedowanych przepisów ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Zmiany odnoszące się do omawianej regulacji znalazły się w art. 1 pkt 25 (podatek PIT) oraz w art. 2 pkt 28 (podatek CIT).
Następnie 23 października 2018 roku odbyło się II i III czytanie, a następnie na posiedzeniu Sejmu. Za przyjęciem ustawy głosowało 371 posłów, 44 przeciw, 11 wtrzymało się od głosu. Dnia 24 października 2018 roku projekt uchwalony został przekazany do Senatu, który po głosowaniu 26 października 2018 roku. Prezydent podpisał do 14 listopada 2018 roku[6].
Szybkość procedowania, a także poparcie dla kształtu przepisów w jak najszerszym możliwym kształcie, ma co najmniej dwojakie znaczenie. Po pierwsze, polski ustawodawca stara się tworzyć dla przedsiębiorców coraz bardziej przyjazne warunki dla prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej. Polska do tej pory była i w dużej mierze nadal jest postrzegana jako kraj, gdzie dochodzi jedynie do odtwórczej eksploatacji własności intelektualnej. Wizerunek ten ulega przeobrażeniu, jednak jest zbyt wolny. Stąd tak silne poparcie dla kolejnych instrumentów, które pozwolą na rozwój innowacyjnych rozwiązań nad Wisłą. Po drugie, tak silne poparcie dla rozwiązania IP BOX powinno być brane pod uwagę przez ograny nadzoru i kontroli nad przedsiębiorcami, którzy korzystają z tej instytucji. Wykładnie kolejnych przepisów powinno być każdorazowo poparte podejściem pro-przedsiębiorczym, czyli na korzyść podatnika.
IP BOX w szczegółach
IP BOX to jednolita stawka podatkowa przewidziana dla wszystkich przedsiębiorców niezależnie od ich wielkości. Podatnikiem, który ma prawo z niej skorzystać, jest podmiot będący właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem lub posiada prawa do korzystania z kwalifikowalnych praw własności intelektualnej na podstawie umowy licencyjnej. Możliwość skorzystania z niższej stawki podatku dotyczy także podmiotów, które dokonają zakupu kwalifikowanych praw własności intelektualnej, pod warunkiem, iż następnie poniosą one koszty związane z rozwojem lub ulepszeniem nabytego prawa.
W zamyśle ustawodawcy przedsiębiorcy, którzy osiągają dochody z prawa własności intelektualnej uzyskanego z działalności lub z usług badawczo-rozwojowych zakupionych od innych podmiotów, ale na które wystąpili o uzyskanie ochrony patentu, prawa z rejestracji czy prawa ochronnego (tzw. ekspektatywa), a następnie ją uzyskali, będą mogli korzystać z preferencyjnej stawki w podatku CIT lub PIT. Zatem uzyskany na tej drodze dochód będzie opodatkowany stawką w wysokości 5%, jednak pod pewnymi warunkami, o których mowa dalej.
Kwalifikowane prawa własności intelektualnej
Jak już zostało wspomniane, z IP BOX przedsiębiorca może skorzystać wtedy, kiedy uzyskuje dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.
Co istotne uznaje się za nie te, które podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej.
Działalność badawczo-rozwojowa
Jednym z najistotniejszych elementów, które musi rozstrzygnąć przedsiębiorca, kiedy chce skorzystać z ulgi IP BOX, to ustalenie, czy w rzeczywistości prowadzi działalność badawczo-rozwojowej bezpośrednio związaną z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem prawa własności intelektualnej. Zatem w sytuacji, kiedy przedmiot ochrony nie został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, według powyżej wskazanej definicji, nie ma możliwości skorzysta z 5% stawki podatkowej.
Ma to znaczenie także z punktu widzenia wyłączenia z kwalifikowanych praw własności intelektualnej praw uzyskanych z ochrony znaków towarowych. Nie jest to przeoczenie ustawodawcy, a zabieg celowy, ponieważ założeniem ustawy jest promowanie rozwiązań innowacyjnych, prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, pod pojęciem której należy rozumieć, działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań (art. 4a pkt 26 ustawy o CIT). Zatem IP BOX nie znajduje zastosowania w przypadku licencjonowania lub uzyskania praw do znaku towarowego. Z tej samej przyczyny nie każde ze wskazanych powyżej praw własności intelektualnej będzie można uznać za kwalifikowane, jeśli nie powstało w wyniku działalności badawczo-rozwojowej.
dr Joanna Uchańska,
Managing Associate, radca prawny, Dział Life Science & Healthcare, Grupa Chałas i Wspólnicy,
Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 1/2019
Przeczytaj także IP BOX. Narzędzie wspierające innowacyjność wśród przedsiębiorców. Część II
[1] Dz. U. 2018 r. poz. 1036, 1162, 1291, 1629, 1669 i 1693.
[2] Dz. U. z 2018 r. poz. 1509, 1540, 1552, 1629, 1669 i 1693.
[3] Działania nr 5 pt.: Efektywne zwalczanie szkodliwych praktyk podatkowych przy uwzględnieniu transparentności i rzeczywistej działalności podatników
[4] F. Machlup, An Economic Review of the Patent System. Study of the Subcommittee on Patents, Trademarks, and Copyrights of the Committee on the Judicary, US Senate, 85th Congress, Second Session, S. Res. 236, Study No 15, US, Waschington 1958. Dalej za nim inni.
[5] Druk nr 2918.
[6] http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2860