Przegląd technologii, które zmienią świat – The Stanford Emerging Technology Review 2025

W 2025 roku Uniwersytet Stanforda – we współpracy z Hoover Institution – opublikował pierwszy w historii The Stanford Emerging Technology Review (SETR). To kompleksowy raport, którego celem jest dostarczenie decydentom, naukowcom i liderom branżowym przeglądu dziesięciu kluczowych obszarów technologicznych o największym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego, społecznego i bezpieczeństwa narodowego.

Raport powstał w odpowiedzi na coraz bardziej złożone wyzwania geopolityczne i technologiczne. Jego autorzy podkreślają, że przewaga technologiczna nie jest dana raz na zawsze, a jej utrzymanie wymaga świadomych decyzji, długofalowej polityki i ścisłej współpracy między środowiskiem akademickim, rządem oraz sektorem prywatnym. Stanford, jako instytucja od dekad osadzona w sercu Doliny Krzemowej, posiada unikalną pozycję do obserwowania i kształtowania globalnych trendów technologicznych. Na liście dziesięciu obszarów uznanych za kluczowe dla przyszłości rozwoju technologicznego znalazły się:

• sztuczna inteligencja,
• biotechnologia i biologia syntetyczna,
• kryptografia,
• lasery,
• materiałoznawstwo,
• neuronauka,
• robotyka,
• półprzewodniki,
• technologie kosmiczne,
• zrównoważona energia.

Każdy z tych tematów został opracowany przez zespół ekspertów, z uwzględnieniem zarówno potencjału rozwojowego, jak i zagrożeń, jakie mogą się z nimi wiązać.

Sztuczna inteligencja pozostaje najbardziej dynamicznie rozwijającym się obszarem. W centrum uwagi są modele bazowe (tzw. foundation models), takie jak duże modele językowe, które mogą zrewolucjonizować edukację, medycynę czy zarządzanie. Autorzy raportu wskazują także na istotne zagrożenia: brak wyjaśnialności decyzji algorytmów, potencjalne uprzedzenia w danych, a także ryzyko dezinformacji i nadużyć – w tym ataków z wykorzystaniem deepfake’ów. W związku z tym ważną rolę odgrywa dyskusja o regulacjach – tych formalnych, jak i opartych na mechanizmach samoregulacji środowisk technologicznych.

Biotechnologia i biologia syntetyczna to drugi kluczowy obszar przedstawiony w raporcie. Technologie edycji genów, produkcji białek czy bioprocesów mają nie tylko potencjał transformacyjny dla służby zdrowia, ale również przemysłu, rolnictwa i środowiska. Branża ta odpowiada już za około 5% PKB USA i ma ogromne możliwości wzrostu. Jednocześnie rośnie znaczenie kwestii etycznych, dostępności oraz konieczności wprowadzania międzynarodowych standardów.

Na liście znalazła się również kryptografia, która stanowi fundament bezpieczeństwa i zaufania w środowisku cyfrowym – od ochrony komunikacji po integralność systemów finansowych i tożsamości cyfrowych. Obecnie szczególna uwaga skupia się na rozwoju technik postkwantowych, które mają sprostać wyzwaniom związanym z przyszłą mocą obliczeniową komputerów kwantowych, mogących zagrozić obecnym standardom szyfrowania. Eksperci wskazują również na rosnącą potrzebę projektowania rozwiązań odpornych na ataki nowej generacji, zarówno na poziomie technologicznym, jak i instytucjonalnym. Równolegle trwa debata o transparentności i interoperacyjności systemów kryptograficznych, a także o potrzebie edukacji użytkowników oraz wdrażania standardów i regulacji – formalnych oraz wynikających z dobrych praktyk branżowych.

Równie ważne są mniej medialne, lecz kluczowe dla postępu technologicznego dziedziny, takie jak lasery, materiałoznawstwo czy neuronauki. Technologie laserowe, choć często pozostają w cieniu głośniejszych innowacji, są nieodzowne w wielu sektorach – od precyzyjnych procesów przemysłowych, przez zabiegi chirurgiczne i diagnostykę w medycynie, po ultraszybką transmisję danych w systemach fotonicznych. Ich rozwój napędza miniaturyzację, zwiększenie precyzji i efektywności energetycznej.

Materiałoznawstwo to podstawa współczesnej elektroniki – od projektowania coraz bardziej wydajnych i energooszczędnych półprzewodników, przez rozwój baterii nowej generacji, aż po konstrukcje lekkich i wytrzymałych materiałów dla przemysłu kosmicznego czy motoryzacji. To dziedzina, która w dużej mierze przesądza o granicach możliwości technologii przyszłości.

Z kolei neuronauki – łączące wiedzę z zakresu biologii, informatyki i inżynierii – torują drogę do przełomów w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Równocześnie rozwijają się interfejsy mózg–komputer, które mogą w przyszłości umożliwić komunikację osobom sparaliżowanym, a nawet otworzyć nowe formy interakcji człowieka z maszyną. Choć mniej widoczne w debacie publicznej, te dziedziny stanowią ciche, ale potężne filary innowacyjnej gospodarki i zaawansowanej medycyny.

Raport szeroko omawia także rozwój robotyki, która dzięki integracji ze sztuczną inteligencją zyskuje nowe możliwości adaptacji, percepcji i autonomicznego działania. Nowoczesne roboty coraz częściej współpracują z ludźmi – w przemyśle, logistyce, medycynie czy sektorze usług – wykonując zadania wymagające precyzji, wytrzymałości i uczenia się na bieżąco. Coraz bardziej zaawansowane systemy wizyjne, czujniki i algorytmy decyzyjne pozwalają robotom funkcjonować w dynamicznych, nieprzewidywalnych środowiskach, co otwiera drogę do ich szerszego zastosowania także w przestrzeni publicznej czy w obszarach krytycznych, takich jak ratownictwo czy obrona.

Podkreślone zostało również strategiczne znaczenie półprzewodników – podstawowego budulca współczesnych technologii cyfrowych. Ich dostępność, jakość i innowacyjność przesądzają dziś o możliwościach rozwoju gospodarki, systemów obronnych, a także transformacji energetycznej i cyfrowej. W raporcie półprzewodniki porównano do roli, jaką w XX wieku odgrywała ropa naftowa – jako zasób o kluczowym znaczeniu geopolitycznym. Bez zaawansowanych układów scalonych niemożliwe byłoby funkcjonowanie komputerów, sieci 5G, sztucznej inteligencji, systemów autonomicznych czy nowoczesnej infrastruktury wojskowej. Ich rozwój staje się zatem nie tylko wyzwaniem technologicznym, ale również priorytetem strategicznym państw i międzynarodowych sojuszy.

Technologie kosmiczne, obejmujące m.in. miniaturowe satelity (tzw. cubesaty), autonomiczną logistykę pozaziemską czy misje eksploracyjne, stają się nie tylko symbolem postępu technologicznego, ale również ważnym elementem strategii bezpieczeństwa narodowego i suwerenności państw. Rosnąca liczba podmiotów komercyjnych oraz rozwój tańszych i bardziej dostępnych technologii wynoszenia ładunków na orbitę przyspieszają dynamiczną transformację sektora kosmicznego. Satelity wykorzystywane są dziś nie tylko do monitoringu Ziemi czy nawigacji, ale także do zapewniania bezpieczeństwa telekomunikacyjnego, zarządzania kryzysowego i wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami.

Raport zwraca również uwagę na jedno z największych i najbardziej pilnych wyzwań współczesności – zrównoważoną energię. Obejmuje ona zarówno zwiększenie efektywności generacji energii (zarówno ze źródeł konwencjonalnych, jak i odnawialnych), jak i rozwój technologii magazynowania – od baterii nowej generacji po wodór jako nośnik energii. Kluczowe znaczenie ma także modernizacja infrastruktury przesyłowej i integracja rozproszonych źródeł odnawialnych (OZE) z systemami energetycznymi. Dążenie do bezpieczeństwa energetycznego, neutralności klimatycznej i odporności na kryzysy geopolityczne sprawia, że obszar ten znajduje się w centrum uwagi zarówno rządów, jak i sektora prywatnego.

Choć każda z tych dziedzin ma własną dynamikę, autorzy raportu wskazują na pewne motywy wspólne. To przede wszystkim konwergencja technologii np. AI wspierająca biotechnologię lub robotyka korzystająca z postępów w materiałoznawstwie. Ważnym wątkiem jest też rola polityki zarówno krajowej, jak i międzynarodowej w kształtowaniu ram rozwoju, transferu technologii oraz norm etycznych.

The Stanford Emerging Technology Review 2025 nie jest dokumentem technokratycznym. To apel do liderów, aby nie tylko inwestowali w nowe technologie, ale także rozumieli ich konsekwencje społeczne, etyczne i strategiczne. W świecie, w którym tempo innowacji przyspiesza z każdym rokiem, potrzebujemy mądrego przywództwa, dialogu międzysektorowego i wizji, która łączy postęp z odpowiedzialnością.

Opracowano na podstawie:

https://setr.stanford.edu/sites/default/files/2025-01/SETR2025_web-240128.pdf

Autor: Kinga Skrzek