Postępowanie restrukturyzacyjne a postępowanie upadłościowe

Na początku niniejszych rozważań należy zauważyć, iż podstawową różnicę pomiędzy postępowaniem restrukturyzacyjnym a postępowaniem upadłościowym stanowi cel obu ww. procedur, albowiem głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest właśnie uniknięcie ogłoszenia upadłości przez danego przedsiębiorcę.

Pierwszorzędnym celem przeprowadzania postępowania restrukturyzacyjnego jest w związku z powyższym ustabilizowanie i  poprawa sytuacji gospodarczej danego przedsiębiorstwa, stąd postępowanie restrukturyzacyjne (regulowane odrębną ustawą Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15 maja 2015 r., podczas gdy postępowanie upadłościowe unormowane zostało w ustawie  Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 r.) - tym samym zasadniczo pozwala na uratowanie przedsiębiorcy przed upadłością.  Restrukturyzacja skierowana jest przede wszystkim do tych przedsiębiorców, którzy zagrożeni są niewypłacalnością lub są niewypłacalni - jednakże chcą jednocześnie uniknięcia ogłoszenia upadłości.  Postępowanie restrukturyzacyjne znajduje możliwość zastosowania do każdego przedsiębiorcy - może w związku z powyższym być zarówno restrukturyzacją działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną, ale także restrukturyzacji działalności spółki prawa handlowego. Postępowanie upadłościowe zmierza zaś do (ostatecznej) likwidacji danego przedsiębiorstwa, przy jednocześnie możliwie pełnym zaspokojeniu wierzycieli, a tym samym skierowane jest wyłącznie do dłużników, którzy są już niewypłacalni (tylko i wyłącznie wobec takich dłużników upadłość jest ogłaszana). Postępowanie  restrukturyzacyjne w swoisty sposób może zatem pomóc w uratowaniu przedsiębiorstwa i zapobieżeniu upadłości.

Jak wskazano już w akapicie powyżej - restrukturyzację może prowadzić przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością oraz taki, który jest już niewypłacalny. Upadłość natomiast ogłasza się tylko i wyłączenie wówczas, gdy dłużnik jest niewypłacalny. Na restrukturyzację powinien zatem zdecydować się ten przedsiębiorca, który chce i ma faktyczne możliwości do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Upadłość prowadzić będzie natomiast, co do zasady, do likwidacji przedsiębiorstwa.

Analizując ww. przesłanki (zgodnie z definicjami ustawowymi) należy wskazać, iż „niewypłacalność” to stan, w którym przedsiębiorca nie może spłacać swoich wymagalnych zobowiązań – a zatem takich, co do których upłynął już termin płatności (najczęściej wykazuje się ww. okoliczność wykazując, że opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące). Jeżeli natomiast działalność gospodarcza prowadzona jest w formie spółki prawa handlowego, niewypłacalność może zostać wykazana w jeszcze jeden sposób, mianowicie, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku spółki, a stan ten (udowodniony np. przedłożonym bilansem i rachunkiem zysków i strat) - utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Stan zagrożenia niewypłacalnością natomiast to sytuacja, w której co prawda żadna z  ww. okoliczności jeszcze nie wystąpiła, ale najprawdopodobniej wystąpi w najbliższych kilku miesiącach, dla przykładu:

1. przedsiębiorca nie spłaca swoich zobowiązań przez miesiąc – wiedząc, że jego sytuacja finansowa nie pozwala na ich spłatę także w kilku kolejnych miesiącach,
2. zobowiązania prowadzonej przez przedsiębiorcę spółki prawa handlowego przekraczają wartość jej majątku przez okres kilkunastu miesięcy i z analiz spółki wynika, że sytuacja ta nie zmieni się co najmniej przez kolejne miesiące.

Podstawowym plusem postępowania restrukturyzacyjnego jest z pewnością restrukturyzacja zaległości, poprzez zaspokojenie wierzycieli dłużnika, poprawę sytuacji finansowej danego przedsiębiorcy oraz w szerszym znaczeniu – właśnie poprzez unikniecie konieczności ogłoszenia upadłości. Może więc ona okazać się w związku z powyższym zatem w efekcie opłacalnym rozwiązaniem zarówno dla dłużnika jak i wierzycieli, bowiem prawidłowo i rzetelnie prowadzone postępowanie restrukturyzacyjne daje szansę na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, w dobrej kondycji ekonomicznej. 

Rozważając kwestie postępowania restrukturyzacyjnego należy także wskazać na pewne minusy restrukturyzacji, które stanowią:

1. ograniczenie prawa dłużnika w zakresie zarządzania własnym majątkiem,
2. dłużnik co do zasady traci uprawnienie do obciążania składników majątku i jego wyzbywania się, za wyjątkiem sytuacji określonych wyraźnie w ustawie Prawo restrukturyzacyjne,
3. ustanowienie przez Sąd nadzorcy układowego, którego rola m.in. dotyczy udzielania zgody na czynności dokonywane przez przedsiębiorcę, która dotyczy czynności przekraczających zarząd zwykły,
4. posiadanie przez wierzycieli zabezpieczenia rzeczowego tj. zastawu, przywłaszczania, hipoteki na majątku należącym do dłużnika może skutkować nie przystąpieniem przez nich do układu, a tym samym prowadzeniem egzekucji z przedmiotu objętego zabezpieczeniem.

Co ważne również - terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości wyłącza odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. Należy od razu jednak wskazać, iż taki sam skutek wywoła także wydanie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Trzeba przy tym pamiętać, że wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć w terminie 30 dni od stwierdzenia stanu niewypłacalności. Wniosek restrukturyzacyjny należy natomiast złożyć w tym samym terminie, lub nawet wcześniej - jeśli jego podstawą jest stan zagrożenia niewypłacalnością.

Niejako reasumując wszystkie dotychczasowe twierdzenia, należy zauważyć, że postępowanie restrukturyzacyjne będzie dobrym rozwiązaniem dla tych przedsiębiorców, którzy chcą nadal kontynuować działalność gospodarczą, mogą zaoferować wierzycielom przynajmniej częściową spłatę ich zobowiązań oraz mają realną możliwość wykonania planu restrukturyzacyjnego. Każda restrukturyzacja toczy się według specjalnego planu, w którym to dokumencie opisuje się m.in. środki restrukturyzacyjne, a zatem działania, które mają pomóc w wyjściu danego przedsiębiorcy na prostą  (pomagając utrzymać przedsiębiorstwo na rynku oraz jednocześnie zabezpieczając interesy wierzycieli). Wierzycielom można w tym zakresie zaproponować:

1. zmniejszenie zatrudnienia,
2. rezygnację z umów generujących największe koszty, np. zmiana lokalu na mniejszy albo w okolicy, w której czynsze są tańsze,
3. udzielenie kredytu przez wierzycieli,
4. umorzenie odsetek za opóźnienie,
5. częściowe umorzenie zadłużenia,
6. rozłożenie zobowiązań na korzystne raty,
7. przekazanie wierzycielom udziałów albo akcji restrukturyzowanej spółki w zamian za oddłużenie.

Kontrolę nad postępowaniem restrukturyzacyjnym sprawuje nadzorca sądowy wyznaczony przez sąd. Rola nadzorcy jest jednak inna niż rola syndyka w postępowaniu upadłościowym, także ustanawianego postanowieniem sądu. W postępowaniu restrukturyzacyjnym przedsiębiorca nie traci także zarządu nad swoim przedsiębiorstwem, jak w przypadku postępowania upadłościowego. Rolą nadzorcy sądowego jest natomiast pomoc w sporządzeniu planu restrukturyzacyjnego i doprowadzeniu do jego przyjęcia przez wierzycieli oraz wyrażanie zgody na dokonywanie przez przedsiębiorcę czynności przekraczających zwykły zarząd. Zaletą restrukturyzacji (w prezentowanym w niniejszym artykule porównawczym kontekście) są także jej niższe koszty w porównaniu z postępowaniem upadłościowym.

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu

https://maciejsojka.pl/