Niniejsze opracowanie eksperckie powstało na potrzeby programowania następcy POPW na lata 2021-2027 - programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW). Analizy miały na celu oszacowanie faktycznych (netto) efektów ekonomicznych wsparcia proinwestycyjnego i proeksportowego udzielonego dotychczas przedsiębiorcom w Makroregionie, zweryfikować funkcjonowanie tzw. mechanizmu zachęty jaki wywoływać miała pomoc finansowa, oraz jej wpływ na odporność beneficjentów w związku z ograniczeniami w funkcjonowaniu gospodarki w pierwszym roku pandemii Covid-19 (2020).

Prace badawczo-analityczne przeprowadzono w całości na podstawie zastanych danych administracyjnych. Były to dane publiczne pochodzące ze sprawozdań finansowych spółek, składanych do Krajowego Rejestru Sądowego. Weryfikacja ilościowego wpływu pandemii na ekonomikę przedsiębiorstw nie byłaby możliwa, z wykorzystaniem innych źródeł danych, w związku z ich niedostępnością w 2021 r. (dane statystyki publicznej) lub niedokładnością (dane sondażowe, deklaracje respondentów).

Przedmiotowe analizy objęły 3 narzędzia wsparcia firm Makroregionu: dwa działania proinnowacyjne - 1.3.1 POPW (inwestycje w innowacje) i 1.4 POPW (wzornictwo przemysłowe), oraz działanie proeksportowe - 1.2 POPW (promocja eksportu).

Niniejsze studium potwierdziło efekty przyczynowe (netto) inwestycji proinnowacyjnych POPW w przedsiębiorstwach objętych wsparciem, m.in. w zakresie wskaźników poziomu aktywów trwałych, wartości majątku (sumy bilansowej), oraz wzrostu mocy wytwórczych (zużycie energii i materiałów) i zatrudnienia. Odnotowano również występowanie efektów przyczynowych POPW w okresie pandemii w odniesieniu do wskaźnika przychodów firm-beneficjentów działań inwestycyjnych (1.3.1 i 1.4). Analogiczne wyniki dla beneficjentów instrumentu proeksportowego nie zostały dowiedzione (beneficjenci działania 1.2 poważnie odczuli negatywny wpływ pandemii na wartość osiąganej sprzedaży; dane z 2020 r. sygnalizują generalnie niekorzystną sytuację tych firm w związku z Covid-19 m.in. zadłużenie bliskie utracie płynności i znaczące tąpnięcie poziomu przychodów). Program w tym zakresie nie oddziaływał negatywnie, ale nie był również w stanie pomóc firmom w warunkach lockdown-u gospodarek (krajowej i rynków docelowych).

Ponadto, wnioski z analizy potwierdziły zasadność kontynuacji wsparcia Makroregionu w nowym programie na lata 2021-2027 i niezmieniania formy finansowania na zwrotną. Przegląd literatury i analizy efektu zachęty wskazały bowiem, że pomoc zwrotna jest nieskuteczna dla mikroprzedsiębiorstw i w „regionach nadganiających” (ang. catching-up / lagging regions) takich jak Polska Wschodnia, a wsparcie proinnowacyjne (1.4, 1.3.1) przynosi tam wartość dodaną (efekt zachęty, brak jałowości pomocy). Wyniki studium zostały wykorzystane w procesie negocjacji programu FEPW 2021-2027 z Komisją Europejską.

Warto zaznaczyć, że dane pochodzące z Przeglądarki dokumentów finansowych eKRS (https://ekrs.ms.gov.pl/) nie zostały wcześniej wykorzystane w tak szerokim zakresie. Pierwsze pobranie i przygotowanie zbiorów z tego typu danymi przedsiębiorstw na potrzeby ewaluacji wpływu, zaprojektowanie stosownych analiz kontrfaktycznych efektów POPW i ich przeprowadzenie (we współpracy z niezależnymi ewaluatorami) wykorzystując jednostkowe dane finansowe spółek-wnioskodawców, to działania pionierskie PARP. W związku z tym przedmiotowy proces badawczo-analityczny i jego rezultaty zostały opublikowane (Public Intelligence. Wykorzystanie danych administracyjnych do monitorowania i ewaluacji polityk publicznych, red. A. Chłoń-Domińczak, J. Pokorski i in., Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2022 – zob. Rozdział X. https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/public-intelligence )

Zachęcamy Państwa do zapoznania z całym raportem i przywołaną publikacją.