21 stycznia 2025
SME VAT – wspólny podatek od wartości dodanej
Udostępnij
Podatek od towarów i usług (VAT) na terenie Unii Europejskiej jest oparty na prawie unijnym – obecnie Dyrektywie Rady 2006/112/WE z dnia 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Oznacza to, że państwa członkowskie UE nie mogą regulować kwestii związanych z podatkiem od towarów i usług w sposób sprzeczny z prawem unijnym.
Jednocześnie w zakresie określonym w dyrektywach mają one swobodę w określaniu, kto jest podatnikiem VAT oraz kto jest zwolniony z tego podatku w obszarze dostaw towarów i świadczenia usług, które nie przekraczają progu ustalonego w prawie krajowym, zgodnym z prawem unijnym.
W przeszłości dyrektywy unijne pozwalały państwom członkowskim przyznawać małym przedsiębiorstwom mającym siedzibę na ich terytorium zwolnienie z podatku VAT wiążące się z utratą prawa do odliczenia, lecz wykluczały tę możliwość dla małych przedsiębiorstw mających siedzibę w innych państwach członkowskich.
Stopień skomplikowania tej sytuacji pokazywał wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 października 2010 r. C-97/09 Ingrid Schmelz przeciwko FinanzamtWaldviertel.
W celu ułatwienia działalności transgranicznej na terenie Unii Europejskiej dla małych przedsiębiorstw oraz rozwiązania problemu zwolnienia od podatku VAT tylko przedsiębiorców mających siedzibę na terenie danego kraju członkowskiego została przyjęta dyrektywa Rady (UE) 2020/285 z dnia 18.02.2020 r.
Jednocześnie dyrektywa ta przewidziała przeciwdziałanie nieprawidłowościom w tym zakresie oraz obowiązkom rejestracyjnym związanym ze zwolnieniem małych przedsiębiorców na terenie innego kraju członkowskiego.
Z kolei Dyrektywa Rady (UE) 2022/542 z dnia 5 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 2006/112/WE i Dyrektywa (UE) 2020/285 w zakresie stawek podatku od wartości dodanej z dnia 5 kwietnia 2022 r. oprócz zmian dotyczących stosowania stawek obniżonych określiła zasady regulujące miejsce świadczenia usług kulturalnych, artystycznych, sportowych, naukowych, edukacyjnych, rozrywkowych lub podobnych oraz usług pomocniczych związanych z tą działalnością, jeśli te usługi są transmitowane lub w inny sposób udostępnianie wirtualnie. Uznaje się, że jeśli taka działalność jest transmitowana lub w inny sposób udostępniania wirtualnie, to miejscem świadczenia tych usług jest to, w którym podmiot niebędący podatnikiem na rzecz którego są świadczone te usługi posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
Zgodnie z Dyrektywą 2020/285 i Dyrektywą 2022/542 państwa członkowskie miały czas do 31.12.2024 r. przyjąć i opublikować przepisy niezbędne do wykonania tych dyrektywy oraz od 1.01.2025 r. zacząć stosować przepisy niezbędne do ich wykonania.
Implementacja przepisów dyrektywy 2020/285 oraz dyrektywy 2022/542
W Polsce implementację wspomnianych wyżej dyrektyw przewidywał rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw z dnia 11.09.2024 r. Wpłynął on do Sejmu 11.09.2024 r. i 9.10.2024 r. Komisja Finansów Publicznych wniosła o uchwalenie przez Sejm RP projektu tej ustawy. 18.10.2024 r. Sejm przyjął ustawę, która została podpisana przez Prezydenta.
Przepisy wprowadziły zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług, w ustawie o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, ustawie Kodeks karny skarbowy, ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej pozwalający dostosować prawo polskie do prawa unijnego w zakresie zgodnym z dyrektywami 2020/285 i 2022/542.
Zasadnym jest w tym miejscu zadanie pytania o to, czy teraz będzie tak samo w całej Unii Europejskiej? Odpowiedź brzmi: nie. Dyrektywa Rady 2006/112/WE przewiduje możliwość zwolnienia dla podatników na terenie państwa członkowskiego, jeśli roczny obrót nie przekracza kwoty 85000 euro lub jego równowartości w walucie krajowej.
Polski ustawodawca przyjął próg zwolnienia dla podatników na terenie Polski na poziomie 200 000 złotych.
Podobnie Dyrektywa Rady 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w art. 183 ust. 2 przewiduje możliwość wyłączenia z procedury zwolnienia dla małych przedsiębiorstw innych niż przewidziane w tej dyrektywie.
Polski ustawodawca skorzystał z tej możliwości i drobni przedsiębiorcy dokonujący dostaw określonych w art. 113 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług nie mogą korzystać ze zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców.
Czyli polski ustawodawca pomimo implementacji dyrektyw wprowadza większe obostrzenia dla drobnych przedsiębiorców na gruncie podatku od towarów i usług niż wynika to z prawa unijnego.
Przykładowo niemiecki przedsiębiorca, którego roczny obrót nie przekracza 100 000 euro będzie mógł skorzystać ze zwolnienia na terenie Polski, jeśli wartość sprzedaży w Polsce nie przekroczyła w poprzednim lub bieżącym roku kwoty 200 000 złotych oraz nie dokonuje na terytorium Polski dostawy towarów i świadczenia usług, o których mowa w art. 113 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług.
Najważniejsze obszary zmian
Dyrektywa Rady (UE) 2022/542, oprócz zmian dotyczących stawek podatku od wartości dodanej, wprowadza przepis szczególny dotyczący miejsca świadczenia usług. Do wyjątków związanych ze świadczeniem usług:
- przez pośredników,
- związanych z nieruchomościami,
- transportu,
- restauracyjnych i cateringowych,
- wynajmu środków transportu,
- restauracyjnych i cateringowych przeznaczonych do konsumpcji na pokładach statków, statków powietrznych lub pociągów,
- elektronicznych na rzecz osób niebędących podatnikami,
- na rzecz osób niebędących podatnikami spoza Wspólnoty,
- pomocniczych do usług transportu,
- wyceny majątku ruchomego i prac na tym majątku oraz
- związanych z działalnością kulturalną, artystyczną, sportową, naukową, edukacyjną, rozrywkową i podobnych
dodała kolejny przepis szczególny dotyczący miejsca świadczenia usług oraz usług pomocniczych związanych z działalnością kulturalną, artystyczną, sportową, naukową, edukacyjną rozrywkową lub podobną w przypadku, gdy działalność lub obecność na imprezach jest transmitowana lub w inny sposób udostępniania wirtualnie na rzecz osoby niebędącej podatnikiem.
Dyrektywa Rady (UE) 2022/542 skupia się na zmianach związanych z opodatkowaniem konsumpcji usług świadczonych na rzecz usługobiorcy drogą elektroniczną tak, aby były opodatkowane w państwie członkowskim UE, gdzie odbiorca usługi ma siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
Dyrektywa Rady (UE) 2020/285 dotyczy uproszczeń dla małych przedsiębiorstw związanych ze świadczeniem usług i sprzedażą towarów poza państwem członkowskim, w którym mają siedzibę.
Mali i średni przedsiębiorcy z siedzibą na terytorium Unii Europejskiej będą mogli wybrać zwolnienie z opodatkowania podatkiem od wartości dodanej (VAT) niezalenie od kraju, w którym nastąpi dostawa towarów lub świadczenie usług.
Do czasu wprowadzenia Dyrektywy Rady (UE) 2020/285 procedura szczególna dla małych przedsiębiorców zezwalała na zwolnienie jedynie przedsiębiorstwom mającym siedzibę w kraju członkowskim w którym VAT jest należny. Jednocześnie dyrektywa Rady (UE) 2020/285 przewiduje cały szereg uregulowań administracyjnych mających przeciwdziałać nieuprawnionemu korzystaniu ze zwolnień dla małych przedsiębiorstw oraz wymiany informacji pomiędzy organami podatkowymi państw członkowskim w celu monitorowania i prawidłowego stosowania procedury zwolnień dla małych przedsiębiorstw.
Jednocześnie dyrektywa ma na celu niewprowadzanie dodatkowych obciążeń dla małych przedsiębiorstw, które będą korzystały ze zwolnienia w dotychczasowym charakterze tj. wyłącznie w kraju siedziby.
Małe przedsiębiorstwa chcące z korzystać ze zwolnienia wprowadzonego Dyrektywą Rady (UE) 2020/285 przy zachowaniu skutecznej kontroli stosowania zwolnienia oraz zapewnieniu państwom członkowskim dostępu do niezbędnych informacji będą musiały przestrzegać procedury wskazanej w tej dyrektywie i będą zobowiązane do uprzedniego zgłoszenia kraju, w którym mają siedzibę o zamiarze skorzystania z tego zwolnienia.
Warunki korzystania z procedury SME
Z procedury SME będą mogli skorzystać mali przedsiębiorcy mający siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którzy będą dokonywać dostawy towarów i świadczenia usług na terenie innego państwa niż mają siedzibę, a których roczny obrót w roku skorzystania z tego zwolnienia oraz roku poprzedniego nie przekracza 100000 euro rocznie oraz wartość dostaw towarów i świadczenia usług w państwie członkowskim, w którym podatnik nie ma siedziby, nie przekracza progu zwolnienia mającego zastosowanie w tym państwie w odniesieniu do podatników mających siedzibę w tym państwie.
Po drugie państwo, w którym mały przedsiębiorca ma zamiar dokonywać dostaw towarów lub świadczenia usług, nie będące krajem, w którym ma on siedzibę, stosuje zwolnienia tych usług i towarów dla podatników mających siedzibę w tym państwie oraz rozmiar sprzedaży towarów i świadczenia usług nie przekracza progu zwolnienia w tym innym państwie członkowskim.
Trzeba pamiętać, że progi zwolnienia, w tym progi sektorowe oraz wyłączenia spod zwolnienia dostawy towarów i świadczenia usług, mogą się różnić w każdym państwie członkowskim.
Aby skorzystać z tego zwolnienia, mały przedsiębiorca musi dokonać uprzedniego powiadomienia w państwie członkowskim swojej siedziby o zamiarze skorzystania z tego zwolnienia w innym państwie oraz być zidentyfikowany na potrzeby stosowania zwolnienia za pomocą indywidualnego numeru jedynie w państwie członkowskim siedziby – czyli musi uzyskać indywidualny numer indentyfikacyjny zawierający kod EX.
Podsumowując – przed skorzystaniem ze zwolnienia przedsiębiorca mający siedzibę na terenie państw członkowskich UE musi spełniać wszystkie warunki, dokonać powiadomienia oraz uzyskać kod EX. Warunki zwolnienia mogą się różnić na terenie poszczególnych krajów członkowskich.
Korzyści dla przedsiębiorców wynikające z procedury SME
Podstawowymi korzyściami dla przedsiębiorców wynikającymi z procedury SME jest pewność i neutralność oraz ułatwienie w świadczeniu usług lub dostawy towarów na terenie innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Co to oznacza w praktyce?
Pewność – mały przedsiębiorca, szczególnie jak sprawdzi umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania w podatkach dochodowych pomiędzy państwem siedziby a innym państwem członkowskim UE, na terenie którego zamierza świadczyć usługi lub dostawy towarów, będzie znał (będzie mógł obliczyć) swoje obciążenia podatkowe związane z dostawą towarów lub świadczeniem usług. Oczywiście na początku mogą się pojawić trudności, ale w przyszłości w związku z rozwojem usług oraz zmianą dokonaną Dyrektywą Rady (UE) 2022/542 polski nauczyciel prowadzący działalność gospodarczą w Polsce polegająca na udzielaniu korepetycji online będzie mógł legalnie i swobodnie świadczyć te usługi np. na rzecz klientów w Niemczech i po uzyskaniu potwierdzenia, usługi te będą mogły korzystać ze zwolnienia.
Neutralność – polski przedsiębiorca będzie traktowany w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w taki sam sposób jak przedsiębiorca z tego państwa. Państwa członkowskie nie będą mogły stosować rozróżnienia pomiędzy podatnikami mającymi siedzibę i podatnikami niemającymi siedziby w danym państwie członkowskim.
Nie sposób przedstawić wszystkich korzyści związanych z usuwaniem barier, obciążeń kosztów przestrzegania przepisów podatkowych na terenie Unii Europejskiej oraz minimalizowaniem obowiązków administracyjnych związanych ze świadczeniem usług lub dostawą towarów na terenie całej Unii Europejskiej.
Polscy mali i średni przedsiębiorcy – nawet przy uwzględnieniu skomplikowania przepisów podatkowych związanych z podatkiem od wartości dodanej dotyczących prawa polskiego, prawa unijnego oraz prawa podatkowego innego państwa członkowskiego – będą mieli możliwość świadczenia swoich usług np. związanych z nieruchomościami (np. roboty budowlane) na terenie innych państw członkowskich przy relatywnie niewielkich obciążeniach administracyjnych związanych z podatkiem VAT.
Mali i średni przedsiębiorcy z siedzibą na terytorium Unii Europejskiej dokonując transakcji na terytorium innego państwa będą mogli skorzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług w tym państwie na podobnych zasadach jak podatnicy z tego kraju członkowskiego. Nie będą mogli być dyskryminowani z powodu kraju zarejestrowania.
Nie będą musieli się rejestrować w tych państwach jako podatnicy podatku VAT.
Do czego będzie służył numer EX?
Procedura rejestracyjna i nadanie numeru EX ma na celu ułatwienie świadczenie usług i dostawę towarów dla małych przedsiębiorców na terenie innych państw członkowskich niż siedziba tych przedsiębiorców.
Przedsiębiorca chcący skorzystać ze zwolnienia musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia w państwie członkowskim innym niż Rzeczpospolita Polska wskazując informacje o państwie lub państwach członkowskich oraz dane dotyczące rocznego obrotu na terenie Unii Europejskiej w poprzednim i bieżącym roku podatkowym.
To organy państw członkowskich po otrzymaniu takiego powiadomienia sprawdzą możliwości skorzystania z procedury SME. Właściwy naczelnik urzędu skarbowego w terminie 35 dni informuje podatnika o nadaniu indywidualnego numeru identyfikacyjnego poprzedzonego kodem PL i zawierającego kod EX. Stanie się to pod warunkiem, że państwo członkowskie lub państwa członkowskie, w których podatnik zamierza skorzystać ze zwolnienia, potwierdziło jego prawo do zwolnienia w tym państwie.
W przypadku gdy roczny obrót na terytorium Unii Europejskiej u podatnika przekroczył w poprzednim lub bieżącym roku podatkowym 100 000 euro lub podatnik nie spełnia warunków do korzystania ze zwolnienia określonych przez państwo członkowskie wskazane przez podatnika, to podatnik nie otrzyma numer identyfikacyjnego EX.
Gdy podatnik przekroczy roczny obrót na terytorium Unii Europejskiej w poprzednim lub bieżącym roku podatkowym lub podatnik przestał spełniać warunki do skorzystania ze zwolnienia lub zwolnienie przestało mieć zastosowanie to właściwy naczelnik urzędu skarbowego wyda postanowienie o dezaktywacji polskiego numeru identyfikacyjnego EX.
Obciążeniem dla podatnika związanym z korzystaniem ze zwolnienia i tym samym posługiwania się numerem EX będzie obowiązek składania przez podatnika informacji kwartalnych, zawierających dane o wysokości obrotów osiągniętych w każdym z państw członkowskich Unii Europejskiej za dany kwartał, w tym o wartości sprzedaży na terytorium kraju.
Reasumując – zmiany wprowadzone Dyrektywą Rady (UE) 2020/285 i Dyrektywa Rady (UE) 2022/542 będą korzystne dla małych i średnich przedsiębiorców i mają na celu ułatwienie transakcji trans granicznych na terenie Unii Europejskiej także przy uwzględnieniu rosnącej roli usług związanych z działalnością kulturalną, artystyczną, sportową, naukową, edukacyjną, rozrywkową i podobnych transmitowanych lub w inny sposób udostępnianych wirtualnie na rzecz osoby niebędącej podatnikiem.
Stefan Kowalski
radca prawny zajmujący się doradztwem podatkowym i prawnym dla przedsiębiorców; prowadzi Kancelarię Radcy Prawnego Stefan Kowalski