5 czerwca 2025 r.
Cyfrowe rzeki – nowoczesne technologie w żegludze śródlądowej
Nowe technologie, takie jak sztuczna inteligencja czy blockchain, są obecnie wykorzystywane w coraz bardziej różnorodnych dziedzinach życia. Jednym z tych obszarów, dla których opracowywane są innowacyjne rozwiązania oparte na tego typu technologiach, jest żegluga śródlądowa.
Szacuje się, że długość europejskiej sieci śródlądowych dróg wodnych wynosi ok. 41 tysięcy kilometrów, a pływające po niej ponad 16 tysięcy statków transportuje ok. 550 milionów ton ładunków rocznie. Dlatego też żegluga śródlądowa odgrywa kluczową rolę w transporcie towarowym i handlu transgranicznym, łącząc ze sobą główne regiony przemysłowe w całej Europie. Sektor ten wspiera również transport pasażerski i rejsy wycieczkowe, które ciągle zyskują na popularności.
Jednakże potencjał tego typu transportu wciąż nie jest w pełni wykorzystany. Jego pełne wykorzystanie wymaga inwestycji, rozwoju i wdrażania innowacyjnych technologii, tworzenia regulacji wspierających rozwój branży, odpowiednich zachęt rynkowych i aktywnego zaangażowania kluczowych interesariuszy.
W ramach badań i projektów finansowanych przez Unię Europejską, naukowcy i partnerzy branżowi pracują nad innowacyjnymi narzędziami, takim jak cyfrowe symulacje przepływów rzecznych lub kontrola zanieczyszczeń oparta na blockchain, które pozwolą na prowadzenie inteligentnego, odpornego i zrównoważonego wodnego transportu śródlądowego.
Przykładem projektu, który ma na celu wdrożenie nowych technologii w celu ochrony rzek służących jako wodne drogi śródlądowe, jest finansowany ze środków europejskich projekt ReNEW. Skupia on naukowców z uniwersytetów, instytutów badawczych, organizacji publicznych i firm z 11 krajów europejskich, którzy pracują na stworzeniem rozwiązań pozwalających na bardziej wydajne i zrównoważone korzystanie z śródlądowych dróg wodnych. Trzyletni projekt rozpoczął się we wrześniu 2022 r., a jego zakończenie planowane jest na wrzesień bieżącego roku.
Działania w ramach projektu prowadzone są m.in. na rzece Douro, czyli na jednej z najbardziej znanych dróg wodnych w Portugalii. Przepływa ona przez region popularny wśród turystów, których co roku pojawia się coraz więcej. Pociąga to za sobą oczywiste korzyści ekonomiczne, ale również przysparza wielu nowych problemów.
Jednym z nich jest coraz większa presja środowiskowa wywierana na rzekę, wywołana rozwojem turystycznej żeglugi pasażerskiej. Przykładem działań, które mają negatywny wpływ na wodny ekosystem, jest nielegalne wylewanie ścieków do rzeki przez statki wycieczkowe. Zamiast legalnie pozbyć się ścieków w porcie (co wymaga uiszczenia opłaty), armatorzy decydują się na nielegalne zanieczyszczanie rzeki, aby oszczędzić czas i pieniądze.
Dlatego też jednym z rozwiązań testowanych w portugalskim tzw. żywym laboratorium jest rozwiązanie blockchain, które zostało powiązane z siecią czujników zainstalowanych w zbiornikach na ścieki wielu statków turystycznych pływających po rzece Douro. Czujniki te pozwalają na dokładny i ciągły monitoring poziomu wypełnienia zbiorników, wykrycie gwałtownego spadku tego poziomu oraz ustalenie współrzędnych określających położenie danej jednostki. Zarejestrowane dane wraz z innymi informacjami, takim jak nazwa statku, czas i aktualne współrzędne, są przechowywane jako niezmienny, publicznie dostępny łańcuch bloków. Dzięki tym informacjom można określić ile nieczystości zostało wylanych oraz miejsca gdzie się to odbyło, a co za tym idzie czy było to działanie legalne, czy też zostało złamane prawo. W przypadku popełnienia przestępstwa elektroniczny system automatycznie nakłada grzywnę na operatora statku.
Jeśli wyniki testów będą pozytywne, system ten może stać się obowiązkowy dla wszystkich statków turystycznych pływających na rzece Douro, co pozwoli na ochronę wodnego ekosystemu i przyniesie korzyści ekonomiczne lokalnej administracji.
Innym rozwiązaniem testowanym na portugalskiej rzece jest cyfrowy bliźniak, czyli wirtualna reprezentacja rzeki, jej infrastruktury i prowadzonych na niej operacji. Bliźniak tworzony jest na podstawie danych zebranych przez czujniki zainstalowane wzdłuż koryta, które łączone są z innymi modelami wodnymi i meteorologicznymi, a także wykorzystują informacje na temat obserwowanych jednostek pływających.
Naukowcy mają nadzieję, że tego typu cyfrowe kopie rzek pozwolą na lepsze przewidywanie susz, powodzi oraz innych zmian zachodzących w ekosystemie. Tego typu rozwiązania mogą również pomóc w lepszym reagowaniu na potencjalne sytuacje kryzysowe.
W ramach projektu ReNEW w żywych laboratoriach znajdujących się w Belgii, Niemczech, Francji i Holandii prowadzone są również badania nad inteligentnymi terminalami integrującymi różne środki transportu, platformami powalającymi na śledzenie ładunków przewożonych na statkach, a także budowane i testowane są autonomiczne barki o niskiej i zerowej emisji.
Według Janety Toma – koordynatorki projektu ReNEW – celem projektu jest dostarczanie praktycznych, skalowalnych innowacji, które wzmocnią sektor żeglugi śródlądowej. Aby branża ta mogła wnosić jeszcze większy wkład w zrównoważony i wydajny europejski system transportowy potrzebne są odpowiednie inwestycje i zapewnienie wsparcia niezbędnego do dalszego rozwoju tego rodzaju transportu.
Źródła: