Pomiń nawigację

5 czerwca 2025

Polityka fiskalna i podatkowa w kryzysie - co warto wiedzieć?

Udostępnij

W zależności od tego czy kryzys przedsiębiorstwa ma miejsce w spokojnych czasach, czy w ogólnopojętym kryzysie gospodarczym należy podejmować decyzje finansowe ze świadomością dostępnych w danej sytuacji form pomocy publicznej.

Charakter oferowanych form pomocy publicznej dla przedsiębiorców wynika z polityki fiskalnej i podatkowej obowiązującej w danych warunkach gospodarczych. Zrozumienie tych mechanizmów reagowania państwa na kryzysy gospodarcze wymaga przybliżenia fundamentalnych pojęć z zakresu polityki fiskalnej i podatkowej.

Różnice pomiędzy polityką fiskalną, a polityką podatkową

Polityka fiskalna obejmuje wszelkie działania państwa związane z gromadzeniem dochodów (głównie poprzez system podatkowy) oraz ich wydatkowaniem.Jej celem jest realizacja zadań publicznych oraz wpływanie na procesy gospodarcze. Rząd wykorzystuje narzędzia budżetowe i podatkowe do osiągania celów makroekonomicznych, np. stabilny wzrost gospodarczy, kontrola inflacji i ograniczanie bezrobocia. Stanowi świadome narzędzie kształtowania gospodarki, szczególnie w kryzysie, gdy jej celem jest aktywne pobudzanie aktywności ekonomicznej.

Polityka podatkowa jest integralnym, a przede wszystkim jednym z najważniejszych instrumentów finansowych polityki fiskalnej. Polega na kształtowaniu systemu podatkowego, np. określaniu rodzajów podatków (np. VAT, PIT, CIT), ustalaniu stawek i zasad opodatkowania oraz wprowadzaniu ulg i zwolnień. Decyzje te wpływają na dochody budżetowe i zachowania przedsiębiorstw oraz konsumentów.

Czym jest pomoc de minimis?

Pomoc de minimis jest bezzwrotną formą pomocy publicznej przeznaczoną dla małych i średnich przedsiębiorców. Ze względu na swoją małą wartość dla jednego przedsiębiorstwa (300 tys. € brutto w okresie 3 lat) nie zakłóca konkurencyjności w wymiarze unijnym, więc nie wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej, a co za tym idzie mniej formalności i szybszy proces przyznania pomocy. Rozważając tę formę pomocy należy dokładnie zapoznać się z jej ograniczeniami, ponieważ są z niej wykluczone niektóre obszary, np. przedsiębiorstwa prowadzące działalność związaną z produkcją podstawową produktów rolnych.

Zakres udzielanego wsparcia pomocy de minimis jest bardzo szeroki i obejmuje m.in. takie obszary jak:

  • dofinansowanie do szkoleń i podnoszenie kwalifikacji pracowników - całkowite lub częściowe pokrycie kosztów szkoleń podnoszących kompetencje, np. techniczne, językowe, menedżerskie itp.,
  • wsparcie udziału w targach - dla firm planujących ekspansję na nowe rynki można wnioskować o dofinansowanie do kosztów wynajmu stoiska, podróży i zakwaterowania podczas targów branżowych,
  • dotacje na doradztwo i usługi eksperckie - usługi świadczone przez zewnętrznych ekspertów w różnych dziedzinach, np. prawnych, finansowych, technologicznych, marketingowych,
  • wsparcie inwestycji w nowe technologie i innowacje - zakup nowoczesnych maszyn, urządzeń lub oprogramowania, które przyczyniają się do innowacyjności działalności przedsiębiorstwa,
  • pokrycie części kosztów uzyskania certyfikatów i standardów - firma dążąca do uzyskania certyfikatów jakości (np. ISO), środowiskowych lub innych standardów branżowych może otrzymać dofinansowanie związanych z tym kosztów (np. audytów, opłat certyfikacyjnych),
  • umorzenie składek ZUS - często jest stosowane w ramach programów wsparcia dla przedsiębiorców dotkniętych kryzysami,
  • dofinansowanie kosztów związanych z ochroną środowiska dla rozwiązań proekologicznych. np. instalacje OZE, modernizacja systemu gospodarki odpadami,
  • wsparcie w zakresie cyfryzacji - można otrzymać dofinansowanie przy wdrażaniu np. systemów ERP, rozwiązań e-commerce czy narzędzi do analizy danych.

Należy pamiętać, że każda forma pomocy de minimis otrzymana w ciągu ostatnich trzech lat sumuje się i nie może przekroczyć limitu 300 tys. € brutto.

Fundusze pomocowe dla polskich przedsiębiorców sektora MŚP

Ostatnim globalnym kryzysem, który dotknął niemal każdą branżę było załamanie gospodarcze spowodowane pandemią COVID-19. Wtedy rząd uruchomił program pomocy publicznej o nazwie Tarcza Finansowa.

Obecnie, gdy polska gospodarka obserwuje już stabilny wzrost PKB programy pomocowe ukierunkowane są na rozwój polskich przedsiębiorstw oraz wzrost ich konkurencyjności - nie tylko pomiędzy regionami w Polsce, lecz również w gospodarce międzynarodowej. W ten sposób dzięki wielu programom funduszy unijnych Polacy mogą wnioskować o środki finansowe. Wiele z nich jest kierowanych szczególnie do przedsiębiorstw sektora MŚP. Oto jedne z najpopularniejszych.

1. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) to główny program wspierający innowacyjność i konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, w tym również sektora MŚP. Jego celem jest zwiększenie potencjału badawczo-innowacyjnego firm i transformacja w kierunku Przemysłu 4.0 oraz zielonych technologii. Kluczowym instrumentem dla małych i średnich przedsiębiorstw jest ścieżka SMART, oferująca modułowe wsparcie na kompleksowe projekty rozwojowe, m.in. moduły takie jak: B+R, wdrożenie innowacji, cyfryzacja, zazielenienie itp. FENG obejmuje również instrumenty finansowe zarządzane przez Bank Gospodarstwa Krajowego, takie jak Kredyt technologiczny czy Kredyt ekologiczny.

Przykładowa sytuacja biznesowa dla modułu B+R oraz modułu wdrożenie innowacji: Przedsiębiorca MŚP z branży produkcji opakowań jednorazowych musi dostosować swoją działalność do nadchodzących regulacji i trendów ekologicznych konsumentów. W ramach modułu B+R programu FENG może uzyskać wsparcie na prace badawczo-rozwojowe dotyczące nowego biodegradowalnego surowca, a następnie w ramach modułu wdrożenie innowacji uruchomić jego produkcję na skalę przemysłową poprzez zaadaptowanie go do obecnych produktów.

Przykładowa sytuacja biznesowa dla modułu zazielenienie przedsiębiorstw: Celem przedsiębiorstwa produkcyjnego jest zmniejszenie śladu węglowego i zgodność z rosnącymi wymaganiami środowiskowymi. Pozyskane środki mogą być przeznaczone na instalacje w inwestycje odnawialnych źródeł energii (OZE), np. zamontowanie paneli fotowoltaicznych na potrzeby zakładu. Dodatkowo w celu obniżenia kosztów operacyjnych zaleca się wdrożenie systemów zarządzania energią oraz rozważenie modernizacji procesów produkcyjnych. Działania te zwiększą odporność przedsiębiorstwa na zaostrzające się regulacje środowiskowe oraz poprawią wizerunek firmy.

2. Krajowy Plan Odbudowy (KPO) finansowany jest z unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Jest to program reform i inwestycji wspierający odbudowę i transformację polskiej gospodarki. Dla sektora MŚP przewidziano wsparcie ukierunkowane na zieloną i cyfrową transformację oraz na sektory szczególnie dotknięte pandemią. Przeprowadzane przykładowe działania to: inwestycje dla sektora HoReCa (Hotele, Restauracje, Catering), turystyki i kultury na dywersyfikację działalności i modernizację. Ponadto pomoc jest przeznaczona dla przedsiębiorstw działającym w przetwórstwie rolno-spożywczym oraz inwestycje środowiskowe i gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Działania w ramach KPO muszą zakończyć się do 31.08.2026 r.

Przykładowa sytuacja biznesowa wsparcia dla cyfrowej transformacji: Przedsiębiorca prowadzący prywatne kliniki, gabinety lekarskie i rehabilitacyjne może ubiegać się o środki z KPO na wdrożenie nowoczesnych systemów telemedycznych, platform do zdalnej konsultacji czy cyfryzację dokumentacji medycznej. Tego typu inwestycje mogą zwiększyć portfolio świadczonych usług, usprawnić procesy wewnętrzne i zwiększyć efektywność świadczonych usług. Ponadto poprawi się dostępność opieki zdrowotnej dla pacjentów, co jest kluczowe w obliczu wyzwań demograficznych i zmieniających się oczekiwań społecznych.

Przykładowa sytuacja biznesowa wsparcia dla zwiększania dostępności i integracji społecznej: Przedsiębiorca prowadzący klub fitness i siłownię może starać się o środki z KPO na inwestycje związane dostosowaniem swojego klubu dla osób z niepełnosprawnościami - zarówno dla klientów, jak i potencjalnych pracowników. Środki można przeznaczyć na adaptację budynku (podjazdy, windy, toalety i prysznice, oznakowanie w alfabecie Braille’a) oraz zakup sprzętu (np. sprzęt sportowy przeznaczony dla osób z niepełnosprawnością ruchową, akcesoria komputerowe) lub wdrożenie technologii asystujących, które ułatwiają zatrudnianie i obsługę klientów ze szczególnymi potrzebami. Takie działania budują bardziej inkluzywne społeczeństwo oraz budują markę w duchu społecznie odpowiedzialnego biznesu (CSR) i zwiększają grupę docelową potencjalnych klientów.

W celu śledzenia obecnie trwających i przyszłych programów pomocy publicznej i naborach wniosków warto skorzystać z kilku kluczowych źródeł informacji, m.in.:

  • Wyszukiwarka Dotacji Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej - www.funduszeeuropejskie.gov.pl/wyszukiwarka,
  • strona internetowa Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości - www.parp.gov.pl,
  • strona internetowa Agencji Rozwoju Regionalnego działającej w danym województwie,
  • Central Obsługi Inwestora działające przy urzędach marszałkowskich i lokalnych agencjach rozwoju,
  • Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich (PIFE).

Podsumowanie

W przypadku sytuacji kryzysu, dotykającego konkretną branżę lub o większym krajowym, regionalnym lub globalnym zasięgu najczęściej dane państwo zmienia strategię polityki fiskalnej. Warto jednak zaznaczyć, że nawet w gospodarce o stabilnym wzroście poszczególne przedsiębiorstwa znajdują się w fazie kryzysu i na te okoliczności również jest przewidziana dla nich pomoc.

Polityka fiskalna i podatkowa stanowią aktywne narzędzie, po które państwo sięga w celu łagodzenia skutków kryzysów gospodarczych i wspierania ożywienia. Działania w Polsce i Unii Europejskiej pokazują gotowość do stosowania szerokiego wachlarza instrumentów. Kryzysy stały się katalizatorem zmian strukturalnych, a polityka fiskalna oraz fundusze unijne są wykorzystywane do strategicznego ukierunkowania gospodarki na zieloną i cyfrową transformację. Dla sektora MŚP stwarza to szanse na finansowanie modernizacji oraz pomaga z wyzwaniem inwestycyjnym w innowacje, m.in. zwiększenie efektywności energetycznej i technologii cyfrowych.

Przedsiębiorcy szukający różnych form obecnie oferowanej pomocy powinni aktywnie monitorować informacje o dostępnych programach i naborach wniosków. Źródłami są oficjalne strony instytucji wdrażających (PARP, BGK, PFR, właściwe ministerstwa) oraz portal www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Niezbędne jest przygotowanie wniosku o dofinansowanie zgodnie z wymogami regulaminów zwracając uwagę na kryteria oceny i kwalifikowalność kosztów.

autor: Weronika Witek

Zobacz więcej podobnych artykułów