12 sierpnia 2025 r.
Sztuczna inteligencja jako impuls rozwojowy – nowy raport OECD na temat GenAI
Od momentu upowszechnienia modeli generatywnej sztucznej inteligencji (GenAI), takich jak ChatGPT, DALL·E czy Claude, świat nauki, pracy i przedsiębiorczości stanął u progu nowej ery. Dotychczasowe systemy wspierające decyzje zostały zastąpione przez zaawansowane narzędzia potrafiące nie tylko analizować dane, ale również generować teksty, kody, obrazy czy modele koncepcyjne. Choć entuzjazm wobec tej technologii bywa często nadmierny, opublikowany w czerwcu 2025 roku raport OECD „The effects of generative AI on productivity, innovation and entrepreneurship”, oparty na szerokim przeglądzie badań eksperymentalnych, rzuca światło na realne skutki zastosowania GenAI w trzech obszarach: produktywności, innowacyjności i przedsiębiorczości.
Zwiększenie produktywności, zdaniem autorów raportu, zachodzi głównie poprzez automatyzację powtarzalnych czynności, wspieranie rozwoju kompetencji oraz transformację operacyjną firm. Pracownicy, szczególnie ci mniej doświadczeni, osiągają wyższą wydajność dzięki możliwościom, jakie daje AI – w zakresie pisania, podsumowywania informacji, tłumaczenia czy generowania kodu. W eksperymencie Noy i Zhang (2023) (Noy, S. and W. Zhang (2023), “Experimental evidence on the productivity effects of generative artificial intelligence”, Science, Vol. 381/6654, pp. 187-192, https://doi.org/10.1126/science.adh2586) uczestnicy korzystający z GenAI wykonywali zadania o 40% szybciej, a ich prace oceniano jako wyższej jakości. Jednakże – co równie istotne – największe i najbardziej trwałe efekty osiągały osoby, które potrafią krytycznie korzystać z technologii, weryfikować jej odpowiedzi i świadomie zarządzać integracją człowiek-AI. Zaufanie do narzędzi sztucznej inteligencji musi iść w parze ze zrozumieniem ich ograniczeń, ponieważ błędne, choć przekonujące odpowiedzi (tzw. halucynacje modeli językowych) mogą prowadzić do powielania błędów lub uproszczeń. Współpraca z GenAI nie polega zatem na zastąpieniu ludzi, lecz na umiejętnym włączeniu tych narzędzi w codziennym rytm pracy – z zachowaniem kontroli, refleksji i odpowiedzialności.
Równie istotny jest wpływ generatywnej AI na zdolność do generowania innowacji. Modele takie jak ChatGPT wykazują zdolność do tworzenia propozycji, które – według oceny ekspertów – bywają bardziej nowatorskie niż pomysły generowane przez ludzi. Dotyczy to zarówno treści kreatywnych, jak i koncepcji produktów czy rozwiązań usługowych. Generatywna AI wspiera procesy wczesnej fazy innowacyjności, takie jak burze mózgów, eksploracja wariantów projektowych czy analiza porównawcza istniejących rozwiązań. Ciekawym zjawiskiem jest zauważalna różnica w odbiorze AI przez użytkowników o różnym stopniu doświadczenia. Mniej doświadczeni twórcy i badacze są bardziej otwarci na sugestie wygenerowane przez modele, podczas gdy osoby o ugruntowanej wiedzy częściej opierają się na własnej intuicji i zasobach poznawczych. Prowadzi to do paradoksu – ci, którzy mogliby najbardziej świadomie weryfikować AI, częściej ją odrzucają. Natomiast osoby mniej doświadczone w danej dziedzinie wykazują większe zaufanie względem AI, ale potencjalnie są bardziej narażone na ryzyko nieświadomego wyciągania błędnych wniosków i powielanie błędów sztucznej inteligencji. Innowacja wspomagana AI nie jest procesem mechanicznym – wymaga krytycznego myślenia, umiejętności formułowania własnych zapytań i świadomości ograniczeń technologii. Dlatego też rola edukacji i kompetencji cyfrowych staje się kluczowa.
W obszarze przedsiębiorczości generatywna AI pełni rolę narzędzia demokratyzującego dostęp do zasobów eksperckich. Startupy i małe firmy, które jeszcze kilka lat temu potrzebowały zespołów ludzi do realizacji złożonych zadań (np. copywriting, prototypowanie, analiza danych), dziś mogą skorzystać z usług inteligentnych asystentów, obniżając próg wejścia na rynek. Zdolność do szybkiego testowania pomysłów, tworzenia wersji MVP, przygotowania materiałów marketingowych czy analizy strategii konkurencji – wszystko to znajduje się w zasięgu mniejszych podmiotów. Raport OECD zwraca jednak uwagę, że sama dostępność technologii nie gwarantuje sukcesu. Potrzebna jest zdolność do jej świadomego wdrożenia, gotowość do eksperymentowania, otwartość na zmiany organizacyjne oraz odporność na potencjalne błędy i ograniczenia AI. Firmy, które potrafią korzystać z GenAI nie jako gadżetu, lecz elementu strategii rozwoju, zyskują realną przewagę konkurencyjną.
Technologia generatywna może stać się silnikiem wzrostu gospodarczego, pod warunkiem, że zostanie wkomponowana w procesy decyzyjne, edukacyjne i operacyjne w sposób przemyślany. Raport OECD zawiera nie tylko przykłady pozytywnego wpływu GenAI, ale również uczula na kwestie etyczne, ryzyko dezinformacji, nierówności kompetencyjne i potrzebę rozwoju kapitału ludzkiego. Zamiast pytać, czy AI zastąpi człowieka powinniśmy zapytać, jak zbudować partnerstwo, w którym człowiek i AI będą się wzajemnie uzupełniać. Przyszłość nie należy do maszyn – należy do tych, którzy nauczą się z nimi rozmawiać.
Źródło: