Postępowanie restrukturyzacyjne a postępowanie egzekucyjne

Na początku warto dokonać definicyjnego zróżnicowania obu pojęć. Najogólniej rzecz ujmując postępowanie restrukturyzacyjne to proces przekształcania przedsiębiorstwa, który ma na celu poprawę jego kondycji finansowej i umożliwienie dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku. Postępowanie egzekucyjne z kolei jest procedurą, która ma na celu odzyskanie wymagalnej należności przez wierzyciela od dłużnika, w przypadku gdy ten ostatni nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań.

Postępowanie restrukturyzacyjne

Ustawowym celem sądowego postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnika – poprzez wsparcie przedsiębiorcy posiadającego wymagalne i nieregulowane zobowiązania finansowe. Jeśli dłużnik nie jest już w stanie na bieżąco spłacać swoich wierzycieli, a nie chce jednocześnie ogłosić upadłości swojej działalności, to restrukturyzacja (umożliwienie zawarcia układu z wierzycielami) jest w zasadzie jedyną drogą pozwalającą mu zachować ciągłość prowadzonej działalności gospodarczej.

Warto wskazać, iż na etapie sądowym przedsiębiorcy mają do wyboru aż cztery różne rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, są to: postępowanie o zatwierdzenie układu; postępowanie układowe; przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. Co istotne – dłużnicy (w ramach restrukturyzacji – realizując wskazany w akapicie powyżej cel) mają także możliwość przeprowadzenia szeregu działań wewnątrz przedsiębiorstwa, które mają poprawić jego ogólną kondycję i sytuację finansową (redukcja kosztów, zmniejszenie zatrudnienia, zmiana modelu biznesowego, itd.). W ramach postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorca może zyskać nie tylko umorzenie części swoich zobowiązań, ale także chociażby zaprzestanie dalszego naliczania odsetek od głównej należności i to sąd ostatecznie ustala harmonogram spłaty istniejących zobowiązań, który będzie wiążący zarówno dla dłużnika, jak i dla jego wierzycieli (restrukturyzacja nie powoduje wobec powyższego całkowitego wymazania tychże zobowiązań -  tak jak ma to miejsce w przypadku ogłoszenia upadłości).

Postępowanie egzekucyjne

Przyjmując – jak wspomniano powyżej – że głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia przed dłużnika upadłości – aby ww. cel w pełni przedsiębiorcy-dłużnikowi umożliwić – ustawodawca musiał przewidzieć dla wierzycieli pewne dodatkowe mechanizmy ograniczające, odnoszące się przede wszystkim do zdefiniowanego już wcześniej postępowania egzekucyjnego. W tym miejscu należy wskazać na przepis art. 278 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, który w ustępie 1 przewiduje, iż postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego, ulega zawieszeniu (dokonywanego przez sędziego-komisarza na wniosek nadzorcy sądowego lub samego dłużnika). Natomiast w ustępie 2 ww. artykuł przewiduje, że sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy układowej niezwłocznie po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania układowego.

Na podstawie przedmiotowego przepisu zatem, w odniesieniu do tytułowego zagadnienia – należy zauważyć, iż po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania układowego - zawieszeniu podlegają wszystkie postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności z mocy prawa objętych układem (pod warunkiem, że zostały wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego). Uprawnienie to aktualizuje się wraz ze złożeniem stosownego wniosku przez nadzorcę sądowego lub dłużnika, które to postanowienie to należy doręczyć także organowi egzekucyjnemu (komornikowi).
Nie jest także dopuszczalne wszczęcie jakiegokolwiek postępowania egzekucyjnego, wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem - po dniu otwarcia postępowania układowego.

Należy jednak jednocześnie od razu podkreślić, że sam fakt zawieszenia postępowania egzekucyjnego w żadnym wypadku nie powoduje automatycznego uchylenia dokonanych ewentualnie w tym postępowaniu zajęć, a sumy, które nie zostały wydane wierzycielom przed otwarciem postępowania układowego, przelewa się do masy układowej. Obowiązek ten wykonuje organ prowadzący zawieszone postępowanie egzekucyjne, czyli najczęściej komornik. Jednocześnie ww. organ egzekucyjny samodzielnie ustala, które z egzekwowanych wierzytelności podlegają z mocy prawa układowi.

Należy także zauważyć  tym miejscu, że wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną rzeczowo na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską może w toku przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego prowadzić egzekucję, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia.

Kończąc niniejsze rozważania należy także zauważyć, iż w przypadku postępowania sanacyjnego - jakiekolwiek skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne i to zarówno w stosunku do wierzytelności objętej z mocy prawa układem (powstałej nawet jeszcze przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego), jak i nieobjętej z mocy prawa układem (powstałej także po otwarciu postępowania sanacyjnego). Co do zasady w postępowaniu sanacyjnym nie można więc wszczynać jakichkolwiek postępowań egzekucyjnych, oprócz egzekwowania  świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Warto także pamiętać, iż opisany powyżej „stan zawieszenia egzekucji”, jakkolwiek stanowi ważne narzędzie ochrony dłużnika przed działaniami egzekucyjnymi, to nie jest on „absolutny”, a jedynie stosunkowo ograniczony w czasie. Powyższe oznacza, że wierzyciele mogą w dalszym ciągu zgłaszać swoje roszczenia wobec dłużnika-przedsiębiorcy, a sąd może również wydać w okresie trwania postępowania restrukturyzacyjnego zasądzający należność  wyrok lub nakaz zapłaty. Jednak egzekucja należności wynikających z takiego wyroku lub nakazu zostanie wstrzymana do czasu zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, a wszelkie próby przeprowadzenia postępowań egzekucyjnych w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, mogą skutkować sankcjami dla wierzycieli, za naruszenie zasad zawartych w obowiązujących przepisach.

W przypadku gdy dana restrukturyzacja zakończy się umorzeniem postępowania przez sąd, zawieszone postępowania egzekucyjne mogą być przy tym ponownie wszczęte (mogą także zostać wytoczone nowe postępowania egzekucyjne). Nieskuteczna restrukturyzacja stanowi przy tym spore ułatwienie dla wierzycieli dłużnika, albowiem do wszczęcia nowego postępowania egzekucyjnego przed komornikiem - wystarczający będzie wyciąg z zatwierdzonego w postępowaniu restrukturyzacyjnym spisu wierzytelności.

Jeżeli  jednak postępowanie restrukturyzacyjne zakończy się skutecznym zatwierdzeniem układu przez sąd, to po takim prawomocnym zatwierdzeniu - wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Co do zasady w takiej sytuacji postępowanie egzekucyjne po zakończeniu restrukturyzacji korzystnej dla dłużnika nie powinno być prowadzone – taka osoba będzie bowiem zobowiązana do spłaty swoich zobowiązań zgodnie z zasadami przyjętymi w układzie.

Podsumowanie

Reasumując, postępowania egzekucyjne wszczęte przed danym postępowaniem restrukturyzacyjnym zostają zawieszone z mocy samego prawa na czas trwania danej restrukturyzacji przed sądem. Jednocześnie zakazane jest wszczynanie przez wierzycieli nowych spraw komorniczych w tym okresie. Po zakończeniu restrukturyzacji postępowania egzekucyjne mogą natomiast zostać podjęte na nowo; jednak jeśli doszło do zawarcia układu z wierzycielami i ww. układ jest prawidłowo wykonywany - to w rzeczywistości postępowania komornicze nie są już tak naprawdę potrzebne.

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu

https://maciejsojka.pl/